Tüp bebek tedavisi; kadın ve erkeğin üreme hücrelerinin laboratuvar ortamın birleştirilmesi ile elde edilen embriyoların yeterli gelişimi sağladıklarında anne adayının rahmine yerleştirilmesi işlemidir. Bu tanımlamadan da anlaşılacağı üzere tüp bebek tedavisinde, doğal yolla gebelikte doğal olarak, kendiliğinden gerçekleşmesi beklenen tüm aşamalar uzmanlar tarafından gerçekleştirilmektedir. Hal böyle olunca da doğal yolla gebelik elde edebilmeye engel olan çoğu sebep tüp bebek tedavisinden ekarte edilmiş olur.

Doğal yolla gebelik elde edilebilmesi için;

• Kadının yumurta sayısının ve kalitesinin, erkeğin de sperm sayısı ve kalitesinin yeterli olması,
• Kadının düzenli olarak yumurtlayabiliyor olması,
• Korumasız cinsel ilişkiyi yumurtlama zamanında yaşamaları,
• Kadının tüplerinde herhangi bir yapışıklık, tıkanıklık olmaması,
• Rahim kalınlaşmasının normal olması,
• Rahimde miyom, kist, polip gibi kitlelerin olmaması, varsa da küçük ve az sayıda olması,
• Erkekte boşalma sorunları olmaması,
• Erkeğin testis kanallarında spermlerin meniye inmesini engelleyecek bir tıkanıklık olmaması,
• Anne ve baba adayının gebeliği engelleyecek ya da gebelik sürecini olumsuz etkileyecek bir kronik rahatsızlık olmaması gibi çok sayıda koşulun hep birlikte olumlu seyretmesi gerekiyor.

Tüm bunların olumlu seyrettiği vakalarda yaklaşık 1 yıl süreyle düzenli aralıklarla korumasız cinsel ilişki yaşayan çiftlerin çoğunun doğal yolla gebelik elde edebilmeleri mümkün olabilmektedir. Bu faktörlerin herhangi birinde bir sıkıntı tespit edilemediği halde doğal yolla gebelik elde edemeyen çiftler de bulunmaktadır. Bu tür vakalar da “nedeni bilinmeyen kısırlık” olarak tanımlanmaktadır.

Yukarıda sıralanan koşullar bir yana tüp bebek tedavisi ile gebelik elde edebilmek için;

• Anne ve baba adayından en az birer tane üreme hücresi alınabilmesi,
• Kadının tedavi sürecinde kullanması gereken ilaçları almasına engel bir durumun olmaması,
• Kadının 50, hatta 45 yaşını geçmemiş olması,
• Kanser hastalıklarından dolayı kemoterapi, radyoterapi, ışın tedavisi gibi tedaviler almasının gerekmemesi (tüp bebek yapılacaksa bu tedaviler tamamlanıp tamamen iyileşme olması beklenir, ardından tüp bebek tedavisi yapılır) gibi koşullar çoğu zaman yeterli olabilmektedir. Zira tüp bebek tedavisi doğal yolla gebelikte olmazsa olmaz denilen pek çok faktörü saf dışı bırakmaya olanak vermektedir.

Tüp bebek tedavisi kimlere uygulanabilir?

• Tüp bebek tedavisinin bundan 41 sene önce başlama sebebi ve amacı tüplerinde tıkanıklık ya da yapışıklık olan kadınların da gebe kalabilmesiydi. Dolayısıyla da tüp bebek tedavisi için öncelikli adaylar tüplerinin kapalı olması ya da dış gebelik sebebiyle da tüplerin alınması ve enfeksiyon gibi sorunları olan kadınlardır.
• Tüpler açık olmasına rağmen karın bölgesinde bir cerrahi işlem geçirmiş kadınlara tüp bebek tedavisi yapılabilir. Çünkü endometriozis (çikolata kisti) ve de enfeksiyona bağlı olarak karın içi yapışıklıktan dolayı tüpler ve yumurtalık arasında işlev bozuklukları oluşabilir. Bu tür vakalarda doğal yolla gebelik elde edilemediği için tüp bebek tedavisine ihtiyaç duyulabilir.
• Anne adayında endometrioma (çikolata kisti rahatsızlığının yumurtalıklarda oluşturduğu kistik yapı), kanser türleri ya da yumurtalık kisti gibi sorunları tedavi etmek için yumurtalıkların fonksiyonlarını azaltabilecek ameliyat geçiren kadınların gebe kalabilmeleri için tüp bebek tedavisi yapılabilir.
• Polikistik over hastalığı (yumurtalıklarda çok sayıda kist oluşması) söz konusu olan kadınların tüp bebek tedavisi ile gebe kalması mümkün olabilir.
• Yumurta kalitesi ve sayısı ileri yaşa (35 yaş ve üzeri) bağlı olarak azalmış olan kadınlara gebelik için tüp bebek tedavisi uygulanması gerekebilir,
• Kısırlık şikayetiyle doktora başvurulduğunda yapılan tüm testlere, muayenelere rağmen kısırlık nedeni belirlenemediğinde “sebebi bilinmeyen kısırlık” vakası söz konusudur. Bu tür vakalarda sebep belirlenemediği için de kısırlık faktörünü ortadan kaldıracak bir tedavi yöntemi belirlenemez. Bu tür durumlarda öncelikli olarak aşılama yöntemi uygulanır. Aşılama ile gebelik elde edilemediğinde ise en doğru tercih tüp bebek tedavisi olmaktadır.
• Kısırlık şikayetiyle doktora başvuran çiftin doğal yolla cinsel ilişkiye girebilmesine engel olan vajinismus sorunu varsa gebelik için tüp bebek tedavisi tercih edilebilir.
• Baba adayında boşalma ile ilgili sorunlar varsa tüp bebek tedavisi uygulanabilir.
• Baba adayının verdiği menide yapılan semen analizinde hiç sperm bulunamadığında azospermi sorunundan bahsedilir. Bu tür vakalarda baba adayının testislerinde sperm üretimi olup olmadığına bakmak ve varsa testis dokusundan sperm alabilmek için mikro tese işlemi yapılır. Bu şekilde cerrahi işlemle sperm elde edilebilirse bu spermler kullanılarak tüp bebek tedavisi denenebilir.
• Baba adayı çocukluk, ergenlik ya da erişkinlik döneminde ateşli hastalık veya kabakulak geçirdiyse sperm üretiminde bazı bozukluklar olabilir. Böyle bir durumda doğal yolla gebelik için yeterli sayıda ve kalitede sperm bulunamayacağından tüp bebek tedavisi uygulanması gerekebilir.
• İnmemiş testis sorunu olan erkeklerde cerrahi işlem uygulanarak sperm elde edilir ve bu spermler anne adayının yumurtalıklarına enjekte edilerek tüp bebek tedavisi yapılır.
• Tüp bebek tedavisi kısırlık vakalarında en başarılı sonuçlar alınan tedavi yöntemi olmakla birlikte, diğer tedavilere göre daha uzun süreli olması ve daha çok maddi olanak gerektirmesi gibi sebeplerle tüp bebek tedavisinden önce daha basit yöntemler denenebilir. Bu tür denemelerde gebelik elde edilemezse tüp bebek tedavisi uygulanması yönüne gidilir.
• Bağışıklık sistemi ile ilgili ciddi sorunlar olan çiftlerde gebelik için tüp bebek tedavisi uygulamak daha doğru olur.
• Baba adayının testis tümörüne bağlı olarak operasyon geçirmiş olduğu vakalarda. özellikle de kanser hastalıkları sebebi ile radyoterapi ve kemoterapi alan erkeklerde, kanser ile ilgili olarak ameliyat geçirmiş olan erkelerde bebek sahibi olabilmeleri için en doğru yaklaşım tüp bebek tedavisidir. Spermlerin bu tedavilerden olumsuz etkilenmesini önlemek adına da tedaviye başlamadan önce mutlaka spermlerinin alınarak dondurulması gerekmektedir. Tedavi tamamen bittiğinde ise dondurulmuş spermler çözünerek tüp bebek tedavisi uygulanabilir.
• Doğal yolla gebeliğe engel ya da gebelik olsa bile bebeğin sağlığını tehdit edebilecek bir genetik hastalığı olan çiftler için tüp bebek tedavisi en doğru yaklaşımdır.

Tüp bebek tedavisi kimlere uygulanmaz?

• Menisinde hiç sperm bulunamayan ve de cerrahi işlemlere rağmen hiç sperm hücresi elde edilemeyen erkeklere,
• İlerleyen yaş ya da başka sebeplerle yumurtalıklarda hiç yumurta hücresi kalmayan kadınlara,
• Menopoz dönemine girmiş ve de PRP tedavisi ile de yumurta elde edilemeyen kadınlara,
• Ciddi bir rahatsızlıktan dolayı yumurtalıkları cerrahi operasyonlarla alınmış kadınlara,
• Kanser sebebiyle ya da farklı bir sorundan dolayı rahmi alınmış olan kadınlara tüp bebek tedavisi uygulanamaz.

Tüp bebek tedavisi her ne kadar çok ileri teknik ve tıbbi tedavilerle desteklenerek başarı oranı her geçen gün artırılıyor olsa da, başarının garanti edilmesi mümkün olmamaktadır. Tüp bebek tedavisi çiftin var olan sorunları tedavi edildikten sonra uygulandığında çok daha başarılı sonuçlar verebilmektedir. Bu bakımdan tedaviye başlanmadan önce çiftin detaylı bir şekilde değerlendirilmesi ve gereken tedavilerin uygulanmasıyla imkansıza yakın vakalarda bile ilk 2 denemede başarılı bir gebelik ve canlı doğum elde edebilmek mümkün olabilir.