Doğum kontrol yöntemleri arasında en sık olarak tercih edilen ve güvenirliği en yüksek olanlardan birisi rahim içi araç olarak spiraldir. Günümüzde pek çok kadın spiral ile etkili ve güvenli bir şekilde çok uzun yıllar boyunca gebelikten korunabiliyor. Ancak spirallerin her kadın için uygun olmadığının da altını çizmekte fayda var.

Spiral nedir?

Spiral, intrauterin, yani rahim içi araç adıyla da anılmakta, bilinmektedir. “T” şeklinde olan ve de rahim içine yerleştirilen spiral, çok fazla tercih edilen bir doğum kontrol yöntemidir. Spiral, korumasız cinsel ilişki ile vajinaya dökülen spermlerin yumurtalara ulaşmasını engelleyerek döllenmeyi ve dolayısıyla da hamileliği önlemektedir. Hormonlu veya bakır olabilen spiraller doktorun önerisi ve de uygun olduğunun muayene ile tespiti sonucunda kullanılabilmektedir.

Bakır spiraller ve hormonlu spiraller

Paragard adlı markanın ürünü olan bakır spiral, spermin yumurtayı döllemesini ve embriyonun rahme yerleşmesini engelleyecek şekilde uygunsuz bir ortam oluşturmakta ve bu sayede gebeliği önlemektedir. Hormonlu spiraller ise hormon salarak hamileliği önler. Spiraller çok uzun süreli olarak güvenli bir şekilde doğum kontrolünü sağlar. Bakır spiraller, korumasız cinsel ilişkiyi takiben 5 günlük bir zaman diliminde etki ederek istenmeyen gebelik riskini % 99’a kadar önler. Zaten hiçbir doğum kontrolü yöntemi % 100 koruma sağlayamaz. Bakır spirallerde doğum kontrolü, cihaz takılınca başlarken, hormonlu spiraller takıldığı ilk günden sayarak, 7 gün içinde hormon salgılayarak koruma sağlamaya başlamaktadır. Bu bakımdan hormonlu spiral takıldığında ilk bir hafta içinde korumasız cinsel ilişki olmamalıdır. Hormonlu spiral takıldıktan sonra geçen 7 gün içerisinde hormon salgılanmaya başlamazsa, gebelikten koruma da olmaz. Bu tür bir durumda erkeğin prezervatif ile korunması gerekir.

Hormonlu spirallerin içinde en yaygın olarak kullanılanı Mineradır ve 5 yıl süre ile gebelikten etkin korunma sağlayabilir. Bir başka hormonlu spiral markası olan Skyla ise 3 yıla kadar etkili koruma sağlayabilir. Spiraller çok etkili koruma sağlıyor olsalar da markalarına göre her gün salgılanan hormon miktarı da değiştiğinden koruyuculuk gücü de değişebilir. Ayrıca spiral takıldıktan sonra salgılanan hormonun miktarı da zamanla azalır. Yani koruma etkisi de azalabilir. Bakır spiral ise yerleştirildikten sonra 10 yıllık bir süre boyunca istenmeyen gebelikten aynı etki ile koruma sağlayabilir. Hatta bu sürenin belirtilenden çok daha fazla olduğu da görülmektedir.

Spiral nasıl takılır?

Spiral, takılması da kullanması da çok kolay olan bir korunma yöntemidir. Doktor muayenehane koşullarında spiral takılabilir. Spiral takma işleminden birkaç saat önce ibuprofen gibi reçeteli ağrı kesici ilaçlar alarak işlemden sonra yaşanması muhtemel krampları da önlemek mümkün olur. Spiral takma işleminden önce Pap smear testi yapılır. Bunun için vajinal muayene masasına sırtüstü uzanılır. Doktor vajinayı açmak ve rahat çalışmak için bir spektrum takar. Sonrasında gereken araçları kullanarak spirali yerleştirir. Spiral takma işlemi 5 dakika gibi bir sürede gerçekleşir. İşlemden sonra hafif kramp ve kanama olabilir. Ancak bu şikayetler birkaç gün içinde azalır.

Spiral takıldıktan sonra bazı kadınlar baş dönmesi sorunu yaşarken, bazı kadınlar gün boyunca kramp ve ağrı hissedebilir. Hatta bu kramplar aralıklarla 3 – 6 ay yaşanabilir. Bu şikayetlerin hafif olması normalken, şiddetli olması durumunda doktora başvurmak gerekir.

Spiral nasıl çalışır?

Spiralin nasıl çalıştığı, nasıl işe yaradığı hormonlu ya da bakır olup olmadığına göre değişmektedir. Bu bağlamda hormonlu spiral, servikal sıvının yoğunlaşmasına ve akışkanlığını yitirmesine neden olan progestin hormonu salgılar. Bu şekilde kalınlaşmış rahim sıvısı spermlerin yumurtaya ulaşıp döllemesini engeller. Bu sayede gebelikten korunmak mümkün olur. Aynı zamanda yumurtlama döngüsü de hormonlar sayesinde kısıtlanır. Bakır spiraller ise rahimde bağışıklık tepkisi oluşturarak spermin canlı kalmasını önleyici bir ortam yaratır. Bu sayede spermin yumurtayı dölleme şansı düşer.

Spiralin yan etkisi var mı?

• Spiral takıldıktan sonraki birkaç gün ya da birkaç ay bel ve eklem ağrısı olabilir.
• Spiraller nadiren de olsa yerinden oynayabilir ya da çıkabilir. Bu riski göz önünde bulundurarak her adet döneminin sonunda spiralin yerinde olup olmadığını kontrol etmek için kadın parmağını içeri sokup spirali kontrol etmelidir.
• Takıldıktan sonraki ilk 6 aylık dönemde lekelenme veya kanama olabilir.
• Özellikle hormonlu spirallerde adet dönemleri düzensiz olur.
• Özellikle bakır spirallerde ağır kramplar hissedilen ağrılı adet dönemleri olabilir.
• Bakır spiral kullanılırken daha yoğun kanamalı adet dönemleri dolayısıyla anemi olabilir.
• Spiral, cinsel yolla bulaşan hastalıklardan koruyucu olmadığı için cinsel ilişkide prezervatif kullanmak gerekir.
• Enfeksiyon olabilir.
• Spiral içeri kaçabilir ya da yerinden kayabilir.
• Spiral, dış gebelik riskini artırabilir. Spiral varken hamile kalınırsa dış gebelik olabilir veya enfeksiyon olabilir.
• Spiral kullanılırken gerçekleşen gebeliklerin sadece % 0.01’lik bir dilimi sağlıklı hamilelik olabilir.

Spiral kullanmak adet dönemlerini etkiler mi?

Hormonlu spiral kullanımında adet dönemlerinde kramplar daha az yaşanır. Spiralin takıldığı ilk birkaç ayda, bazı kadınlar düzensiz adet dönemleri yaşar. Spiral kullanırken bir zaman sonra çoğu kadının adet dönemleri azalır veya hiç adet görülmeyebilir. Bu sebeplerle bakır spiral kullanmak daha doğru olabilir. Bakır spiral, adet periyotlarını daha da ağırlaştırabilir ve krampları daha da şiddetlendirebilir. Ancak bu şikayetler birkaç ay sonra genellikle ortadan kalkar.

Spiral kullananlar ne zaman doktora gitmeli?

• Hamilelik şüphesi varsa,
• Ağrılar ve kramplar gün geçtikçe şiddetleniyorsa,
• Şiddetli karın krampları veya kasık bölgesinde ağrı varsa,
• Spiralin ucunda bulunan ipin boyunda bir kısalma olursa veya spiralin ucundaki ip tutulamıyorsa,
• Spiral iç kaslara değiyorsa, tahriş ediyorsa veya acıtıyorsa,
• Grip gibi kas ağrıları, ateş, titreme ve yorgunluk gibi şikayetler varsa,
• Anormal vajinal akıntı varsa,
• Anormal vajinal kanamalar varsa,
• Cinsel ilişki sırasında ağrı veya kanama olursa acilen doktora başvurmak gerekiyor.

Spiral takıldıktan sonraki ilk 20 gün içinde inflamatuvar hastalık olma riski yüksektir.

Kimlere spiral takılmaz?

• Hamilelere,
• Son 3 -4 ay içinde kürtaj yaptıranlara,
• Anormal vajinal kanama yaşayanlara,
• Doğum sırasında herhangi bir enfeksiyon geçirenlere,
• Cinsel yolla bulaşan hastalık ve enfeksiyonu olanlara,
• Rahim ağzı kanseri veya rahim kanseri olanlara,
• Açıklanamayan vajinal kanama yaşayanlara spiral takılmaz.

Bunların yanında bakır alerjisi olan kadınların bakır spiral kullanması doğru olmaz. Ayrıca hormonlu spiral kullanmak, karaciğer hastalığı yaşayan kişiler için doğru değildir. Özellikle de meme kanseri yaşamış ve tedavi edilmiş kadınlar spiral konusunda doktora danışmalılar. Spiralin, daha önceden hiç doğum yapmamış kadınlar, gençler ve geçmişte dış gebelik yaşamış kadınlar tarafından kullanımı güvenlidir. Ancak koşullar her ne olursa olsun spiral ile korunmak isteyen kadınlar, spiral için uygun olup olmadıklarını ve hangi tür spiral kullanabileceklerini belirleyebilmek için mutlaka doktorla görüşmeliler.

Cinsel ilişki esnasında spirali hissedilebilir mi?

Spiral takılı olan kadınla cinsel ilişki esnasında eş herhangi bir şey hissetmez. Eğer eş hissediyorsa sadece spiral ipiyle hafif temas şeklindedir ve herhangi bir rahatsızlık olmaz. Rahatsızlık olması durumunda anormal bir şeyler olabileceği şüphesiyle doktora başvurulmalıdır.