Sperm kalitesi ve sayısı, her zaman düşündüğünüz bir şey değildir. Bununla birlikte, ailenizi genişletmek istiyorsanız, spermlerinizin sayısı ve kalitesini düşünmeye başlayabilirsiniz.

Bir yumurtayı döllemek için sadece bir sperm gerekli olsa da, oraya ulaşması zor olabilir. Bu durumda, ne kadar çok sperminiz olursa, şansınız da o kadar fazla olur. Neden düşük sperm sayısına sahip olabileceğinize, nasıl çözüm bulabileceğinize ve çocuk sahibi olma şansınızı arttırmanıza yardımcı olacak tedavi seçeneklerine birlikte bir göz atalım…

Erkeklerde Sperm Sayısı Son 40 Yılda Azaldı

On yıldan daha uzun süre boyunca devam eden ve toplamda 43 bin erkeğin sperm örneklerini analiz eden 2017 tarihli bir çalışma, son 40 yıllık süreçte erkeklerde sperm sayısının %50’den daha fazla azaldığını bulundu.

Bu sperm azalmasının kesin nedeni bilinmemekle birlikte, sperm üretiminde azalmaya neden olabilecek bazı alışkanlıklar ve sağlık koşulları belirlendi. Bir sonraki bölümde, sperm sayısını ve kalitesini olumsuz etkileyebilecek faktörlerden bahsedeceğiz…

Sperm Ölmesine Neden Olan Faktörler

Tıp dilinde “oligospermi” olarak bilinen düşük sperm sayısı, erkek kısırlığının önemli bir nedenidir. Düşük sperm sayısı; sperm sayısının ml başına 15 milyon spermin altına düşmesidir.

Risk faktörleri arasında; fazla kilolu olmak, cerrahi operasyon geçirmek ve kullanılan bazı ilaçlar yer almaktadır. Bununla birlikte; testislerin çok fazla ısıya maruz kalması ve diğer tıbbi sorunlar da yer almaktadır.

Genel olarak bahsedecek olursak, düşük sperm sayısının nedenleri üç ana kategoriye ayrılmaktadır: çevresel faktörler, yaşam tarzı alışkanlıkları ve tıbbi nedenler.

• Tıbbi Nedenler

Cerrahi operasyonlar, testiküler sorunlar, yaralanma gibi durumlar, Klinefelter Sendromu gibi genetik durumların olması, sperm sayısının düşmesine neden olabilir. Ek olarak; radyasyon ve kemoterapi gibi kanser tedavileri de erkekte sperm üretimini etkileyebilir. Radyasyon, testislerde sperm üreten hücrelere zarar verebilir. Diğer olası tıbbi nedenler ise şunlardır:

• Varikosel: Erkek kısırlığının en yaygın nedenlerinden biridir.
• Enfeksiyonlar: Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar, testislerde tıkanmaya, dokuların skarlaşmasına ya da üreme sistemi ile ilgili diğer sorunlara neden olabilir.
• Ereksiyon Problemleri: Boşalma ya da ereksiyon ile ilgili sorunlar sperm sayısında azalmaya neden olabilir.
• Bağışıklık Sistemi Sorunları
• Kistik Fibroz: Bu tip genetik taşıyıcısı gibi durumlar, sperm sayısında azalmaya neden olabilir.
• İlaçlar: Bazı kanser ve ülser ilaçları ve antibiyotikler, riski arttırabilir.
• Cerrahi Operasyonlar: Testis cerrahisi, mesane ameliyatı, kasık fıtığı ameliyatı ve vazektomi gibi geçirilen ameliyatlar.

• Çevresel Faktörler

Sperm için ideal sıcaklığın vücut sıcaklığından daha düşük olduğunu öğrenmek şaşırtıcı olabilir. Ancak, testislerin aşırı ısınması sperm üretiminin azalmasına neden olabilir. Sık sık dizüstü bilgisayar kullanmak, sıcak küvetler, sık sık hamam ve sauna kullanımı gibi pek çok faktör, sperm sayısını düşürebilir.

Diğer olası çevresel faktörler arasında; böcek ilaçları, kimyasallar ve mesleki olarak ağır metallere maruz kalmak yer alır. Bununla birlikte, X ışınları gibi çeşitli kaynaklardan gelen radyasyon da sperm üretimini olumsuz etkileyebilir.

• Yaşam Tarzı Alışkanlıkları

Sigara, alkol ve uyuşturucu kullanımı gibi yaşam tarzı alışkanlıkları da sperm sayısının düşmesine neden olabilir. Ek olarak; kas kütlesini arttırmak için alınan steroidler de testislerde küçülmeye ve sperm sayısında azalmaya neden olabilir. Diğer olası nedenler ise şunlardır:

• Egzersiz için kullanılan testosteron arttırıcılar, vitamin takviyeleri, egzersiz öncesi takviyeleri, sperm üretimini etkileyebilecek steroitler.
• Kamyon kullanımı gibi uzun süre oturma gerektiren işler
• Stres ve depresyon gibi sorunlar(özellikle uzun süreli ve şiddetli olduğu durumlarda)
• Aşırı kilolu olmak (hormonları ve dolayısıyla sperm sayısını olumsuz etkiler)

Düşük Sperm Sayısı Belirtileri Nelerdir?

Bir aile kurmaya çalışana kadar, sperm kalitesi ve sayısının az ya da normal olması ile ilgili herhangi bir belirti olmayabilir. Düşük sperm sayısının ana belirtisi kısırlıktır.

Sperm sayısının azlığının altında yatan bir neden varsa (hormonal dengesizlik, kromozomal dengesizlikler, testis tıkanıklığı), aşağıdaki belirtilerle karşılaşabilirsiniz:

• Cinsel istekte düşüş
• Erken boşalma
• İktidarsızlık
• Yüz ve vücut kıllarında azalma
• Testislerde ağrı ya da şişlik

Tedavi Seçenekleri Neler?

Düşük sperm sayısı ile ilgili uygulanacak tedavi prosedürü, altta yatan nedene bağlı olacaktır:

• Cerrahi operasyonlar

Bazı vakalar için cerrahi operasyonlar bir seçenektir. Örneğin; varikosel, küçük bir cerrahi operasyon ile düzeltilebilir ve tersine çevrilebilir. Diğer durumlarda sperm, cerrahi olarak alınarak tüp bebek tedavisi gibi yardımcı üreme teknolojileri için doğrudan alınabilir.

• İlaç tedavisi

Üreme sisteminde mevcut enfeksiyonlar, ilaçla tedavi edilebilir. Enfeksiyonların hemen tedavi edilmesi önemlidir. Bir enfeksiyon uygun şekilde tedavi edilse bile, kalıcı olarak doku skarlaşması meydana gelirse, sperm sayısı her zaman normale dönmeyebilir.

• Danışmanlık

İktidarsızlık ya da erken boşalma gibi cinsel ilişki ile ilgili sorunlar, ilaç ve danışmanlık kombinasyonu ile tedavi edilebilir.

• Hormonal tedaviler

Testosteronun çok yüksek ya da çok düşük olduğu durumlar da düşük sperm sayısına neden olabileceğinden, hormonal ilaçların kullanımı, doğurganlığı arttırmaya yardımcı olabilir.

• Yaşam tarzı değişiklikleri

Düşük sperm sayısı ile çocuk sahibi olma şansınızı arttırmak için yapabileceğiniz şeyler arasında; daha sık ve yumurtlama zamanlarında cinsel ilişkiye girmek yer alır.

Örneğin; yumurtlama sırasında ya da öncesi ve sonrası birkaç gün içinde cinsel ilişkiye girerek, spermlerin doğru zamanda yumurtaya ulaşmasını sağlayabilirsiniz.

Sık sık sıcak küvet, sauna ve buhar odası gibi testislerin sıcaklığını arttıran aktivitelerden kaçınmak önemlidir. Ayrıca, aşırı alkol ve sigara kullanımı ve sperm kalitesini düşürdüğü bilinen besin takviyelerinden kaçının.

• Alternatif tıp

Gerçek bir besin eksikliği olmadığı sürece, vitamin takviyeleri minimum etkiye sahip olacaktır. Bir takviye kullanmadan önce doktorunuza danışın. Bazı ilaçlar, diğer ilaçlarla etkileşime girebilir. Daha da önemlisi, bazı takviyeler doğurganlığa zarar verebilir.

• Kendinize zaman verin

Sperm üretiminin arttırma süresi ortalama 2-3 ay olduğundan; herhangi bir tedavi seçeneğinin ya da yaşam tarzı değişikliğinin sperm sayınızı hemen arttırmayacağını hatırlamak önemlidir. Bu nedenle, kendinize ortalama 3 ay süre vermelisiniz.

Düşük Sperm Sayısı ve Doğurganlık

Yukarıda belirttiğimiz olumsuz koşullar olsa da; iyi haber şu ki, daha düşük bir sperm sayısı çocuk sahibi olmanızın imkansız olduğu anlamına gelmez. Yalnızca, normalden biraz daha uzun sürebilir. Sperm sayınız 0 olmadığı sürece, eşinizi hamile bırakmanız mümkündür.

Eşinizin doğurganlığı da bu denklemi etkiler. Ek olarak, yumurtlama zamanlarına göre cinsel ilişkiye girme zamanlarınız da etkiler. Ayrıca, hamileliğin gerçekleşmediği durumlar için de tüp bebek tedavisi gibi çeşitli seçenekler vardır.