Spermin şekli ya da morfolojisi, erkek üreme hücresi olan spermin şeklini ifade etmektedir. Spermin şekli, kısırlık söz konusu olduğunda etkili olan tek faktör olmamakla birlikte spermde şekil bozukluğunun erkek kısırlığı üzerinde önemli bir etkisi bulunmaktadır. Ejakülat içerisinde düzensiz yapıya sahip spermler olması normaldir ve bu durum spermin yumurtayı döllemesini engellemeyebilir. Bununla birlikte spermdeki bazı şekil bozuklukları, spermin yumurtayı döllemesine engel olabilmektedir.
Sperm şeklinin nasıl olması gerektiğini, sperm şekil bozukluğunun nasıl olduğunu ve nelere neden olabileceğini bu yazıda okuyabilirsiniz.
Sperm Şekli Nasıl Olmalı?
Normal bir sperm hücresinin baş, gövde ve kuyruk olmak üzere üç kısmı bulunmaktadır. Spermin sahip olduğu bu şekil, hızlı bir şekilde yüzmesine ve hedefine doğru düz bir şekilde gitmesine yardımcı olmaktadır. Her bir spermde 23 kromozom bulunmakta ve bu kromozomlar genetik bilgi taşımaktadır.
Sperm şeklinin genel olarak şu şekilde olduğu söylenebilir:
- Spermin başı, 5-6 mikrometre uzunluğunda ve 2,5-3,5 mikrometre genişliğindedir.
- Spermin baş kısmındaki akrozom, başın yaklaşık yüzde 40 ila 70’ini kaplamaktadır.
- Spermde, başının yarısından daha büyük damlacıklar bulunmamaktadır.
- Spermin boynunda, gövdesinde ya da kuyruğunda şekil bozuklukları yoktur.
Meni içerisinde büyük oranda şekli bozuk spermlerin olması normaldir. Şekli düzgün spermlerin toplam yüzde 4 olmasının dahi doğurganlık için yeterli olduğu düşünülmektedir.
Spermde Şekil Bozukluğu Nasıl Olur?
Spermin anormal şekle sahip olmasına tıbbi olarak teratospermi adı verilmektedir. Bununla birlikte spermin nasıl anormal şekle sahip olduğu laboratuvardan laboratuvara farklılık göstermektedir ve belli bir standart bulunmamaktadır.
Pek çok araştırmacı, sperm şekillerini sınıflandırırken birincil ve ikincil anormalliklerden söz etmektedir:
Birincil anormallikler: Spermin kendisinde bulunan ve yumurtaya ulaşma ya da yumurtayı dölleme becerisini engelleyebilecek ciddi kusurlardır.
İkincil anormallikler: Genelde ejakülasyon sırasında bir şeylerin ters gitmesi sonucu meydana gelir ve birincil anormallikler kadar ciddi kusurlar değildir.
Globozoospermi gibi bazı anormallikler, spermin yumurtayı dölleme becerisini etkileyebilmektedir. Bu sorun, dölleme sırasında yumurtayı aktive etmek için gerekli olan hayati bileşenlerin spermin yapısında eksik olmasından ya da spermin yumurta ile temas etmesinden önce DNA’sını çözmeye başlamasından kaynaklanmaktadır.
Spermin şekli doğurganlık açısından önemli olmakla birlikte doğurganlığı etkileyen tek faktör bu değildir. Erkek doğurganlığını etkileyen faktörler genel olarak şu şekildedir:
- Toplam sperm sayısı
- Sperm yoğunluğu
- Canlı sperm sayısı
- Spermlerin hareketliliği
- Menideki sperm hacmi
Spermin şekli, erkek doğurganlığı konusunda belirleyici tek faktör değildir. Anormal şekle sahip spermlerin yüzdesi yüksek olduğunda gebe kalmak uzun zaman alabilse dahi mümkündür.
Erkek doğurganlığı hormon seviyeleri, menideki bakterilerin ya da bağışıklık hücrelerinin varlığı ve daha pek çok faktörden etkilenmektedir. Doğurganlığı etkileyen sorunların pek çoğu çeşitli tedaviler ya da yardımcı üreme teknikleri ile çözülebilmektedir. Spermle ilgili sorunlarda tüp bebek tedavisi, tercih edilen yardımcı üreme tekniklerinden biri olabilmektedir.
Spermde Şekil Bozukluğu Düşüğe Neden Olur mu?
Gebeliği sürdüren anne olduğu için düşüğe neden olan faktörlerin genelde anneden kaynaklandığı düşünülse de spermin taşıdığı özellikler de gebeliği etkileyebilmekte ve hatta düşüğe neden olabilmektedir. Bununla birlikte düşüğün nedeninin çoğu zaman belli olmadığının farkında olmak gerekir.
Düşük, özellikle tekrarlayıcı özellikte olduğunda oldukça yıkıcı bir deneyim olabilmektedir. Bu nedenle düşük gerçekleştiğinde annenin yanı sıra babanın da gerekli testleri yaptırması önemlidir.
Spermin düşüğe neden olabileceği sorunların şunlar olduğu düşünülmektedir:
Kromozom sorunları
Düşüğün en önemli nedenlerinden bir tanesi kromozom sorunlarıdır. Bebeğin kromozomlarından yarısı babadan geldiği için spermdeki kromozom sorunlarının gebeliği etkilemesi mümkündür.
Kromozom sorunları söz konusu olduğunda gebe kalma sırasında sorunlar meydana gelir ve embriyonun sahip olduğu kromozom sayısı çok az ya da çok fazla olabilir. Bu da sonuç olarak düşüğe neden olur. Bununla birlikte kromozom sayısı olması gerekenden farklı olan embriyoların her zaman düşüğe neden olmadığını belirtmek gerekir.
Önceki yıllarda kromozom sorunlarının yumurtadan kaynaklandığı düşünülmüş olsa da günümüzde spermdeki kromozom anormalliklerinin de tekrarlayan düşüklere neden olabileceği bilinmektedir. Spermdeki kromozom anormalliklerinin ne sıklıkta düşüğe neden olduğu bilinmemekle birlikte özellikle spermde şekil bozukluğu olan erkeklerde düşük olasılığının olabileceği düşünülmektedir.
Spermde DNA hasarı
Sperm kalitesinde önemli olan noktalardan bir tanesi de hasar görebilen DNA’dır. Spermin DNA’sında herhangi bir nedenle hasar meydana gelebilmektedir. Spermde DNA hasarı nedenleri arasında hücre ölümü, çevresel toksinler ve hastalık ya da ateş bulunmaktadır. Sperm, vücuttaki diğer hücreler gibi hücre hasarını onaramaz ve bu da erkek kısırlığına neden olabilir. Bu hasar aynı zamanda spermin içindeki DNA yapısını da etkilediği için spermin yumurtayı döllemesi durumunda düşük meydana gelebilir.
Yaşam tarzı
Gebelik gerçekleştiğinde genelde kadının yaşam tarzı alışkanlıkları göz önünde bulundurulmaktadır. Ancak sağlıklı bir gebelikte erkeğin yaşam tarzı alışkanlıkları da önemlidir.
Sperm kalitesi söz konusu olduğunda erkeğin yaşam tarzı alışkanlıkları önem kazanmaktadır. Sigara, alkol ve uyuşturucu kullanımı, vücut ağırlığı ve egzersiz gibi faktörlerin erkeğin sperm sağlığını etkileyebileceği düşünülmektedir.
Sağlıksız seçimler, gebeliğin sağlıklı bir şekilde geçmesini engelleyecek pek çok faktöre yol açabilmektedir. Erkeğin sağlıksız yaşam tarzı, spermin hareketliliğini ve canlılığını azaltabilir, sperm sayısının düşmesine neden olabilir ve sperm şeklinde anormalliğe yol açabilir. Aynı zamanda fiziksel hasarlara da neden olabilir. Spermin zarar görmesi ise kısırlık sorunlarına ya da döllenmenin gerçekleşmesi durumunda düşüğe neden olabilir.
Spermde Şekil Bozukluğu Nasıl Giderilir?
Spermde şekil bozukluğuna neden olan pek çok faktör olduğu için şekil bozukluğunu tedavi etmeniz mümkün olabilir. Hatta vücudun hücre inşa etme ve yenileme süreci de spermlerin yenilenmesini sağlayabilir. Bu nedenle yaşam tarzınızda bazı değişiklikler yaparak vücudunuzdaki hücresel süreçleri desteklemeniz ve üreme sağlığınızı iyileştirmeniz mümkün olabilir.
Sperm sağlığınızı desteklemek için aşağıdaki önerileri uygulayabilirsiniz:
- Kilo verin.
- Sigaradan, uyuşturucu maddelerden ve aşırı alkol tüketiminden uzak durun.
- Düzenli olarak egzersiz yapın.
- Mümkün olduğunca çeşitli besin almak için bol meyve ve sebze tüketin.