Kadınların üreme yetisinden, gebelik isteğinden bahsedildiğinde ilk olarak akla gelen hususlardan birisi yumurtalar, bir diğeri de rahimdir. Çünkü rahim, kadının üreyebilme, döllenme ile elde edilen embriyoyu tutup gelişmesini sağlayabilme, gebeliğin gerçekleşebilmesi ve devam edebilmesine olanak verebilme konusunda en önemli organ rahimdir. Bu bağlamda bir gebelik oluşması, sağlıklı bir canlı doğum yapılabilmesi de rahim içi dokusunun, rahmin tamamının ne kadar sağlıklı ve gebeliğe uygun olduğu ile ilgilidir. Zaten kadın kısırlığı veya düşük gibi sorunlara sebep olabilen faktörlerin en önemlilerinden birisi de rahimde doğuştan bulunan ya da sonradan ortaya çıkan anomalilerdir. Bu anomaliler çoğunlukla ya gebeliğin rahme tutunmasını engelliyor ya da rahme tutunmuş olan gebeliğin büyümesine izin vermiyor. Bu bakımdan rahme ait, rahimle ilgili anomaliler kadın üreme yetisi açısından çok önemlidir.
Tıbbi adlarıyla bakıldığında uterus, rahim; uterin rahime ait, konjenital ise doğuştan gelen anlamına geliyor. Bu bakımdan konjenital uterin anomali de rahimde doğuştan gelen anatomik, yani yapısal problemleri ifade ediyor. Konjenital uterin anomalileri, yani rahmin doğuştan gelen anatomik değişikliklerin nasıl oluştuğunu daha iyi anlayabilmek için embriyonun anne adayının rahmindeki oluşum dönemine bakmak gerekir.
Rahmin oluşumu, gelişimi
Kız bebekler anne rahminde henüz embriyonik dönemdeyken rahim; serviks (rahim boynu) ve uterus (rahim) sağlı sollu yerleşmiş müller kanallarının orta hatta birleşmesinden ve kaynaşmasından meydana gelir. Rahim boynu ve rahmin ilk birleşmesinde iç duvarlar ortada ince bir bölme oluşturur ve zaman geçtikçe, kaynaşma ilerledikçe de bu bölme rahim boynundan rahme doğru, yani aşağıdan yukarı doğru incelerek kaybolur. Tüm bu sürecin sonunda üremeye uygun rahim ve rahim boynu zamanla oluşur. Bu kritik dönemde, yani daha bebek doğmadan birtakım sorunlar olduğunda rahimde doğuştan gelen bir anomali oluşuyor.
Doğuştan gelen rahim anomalileri
Rahimde doğuştan olan anomalilerden birisi olan Müller anomalileri, embriyonik dönemde olan birleşmenin hiç olmaması ya da birleşme ve kaynaşmanın yetersiz olması durumundan kaynaklanan doğumsal anatomik bozuklukların tamamının adıdır. Müller anomalide kadın; çift rahim, çift serviks ya da çift vajina, nadiren de rahmin, vajinanın gelişmemesi sorunları söz konusu olabilir. Doğuştan gelen rahim anomalilerinin birisi ise septat uterus, yani rahimde perde olması sorunudur. Kadınlarda rahim içinde veya vajinada bölmeler, perdeler olması gebelik oluşumunu da engelleyebiliyor.
Septat uterus, uterin septum ya da rahimde perde olması nedir?
Rahmin oluşumu sürecinde serviks (rahim boynu) ve uterusun (rahmin) birleşememesi, kaynaşamaması sebebiyle oluşan rahim içindeki bölme veya perdeler doğumsal rahim anomalileridir. Bu perdeler tam perde ya da kısmi, enine veya boyuna şekilde olabilir. Uterin septum da, rahmin ve vajinanın gelişmesine sağ ve sol iki parça şeklinde başlayan gelişim sürecinin, orta tarafta birleşememesi sonucu meydana gelir. Uterin septumun, rahimde perde sorununun, yani septat uterusun derinliğine göre yani rahmin alt bölmesine ne kadar indiğine göre de sorunun şiddeti değişir.
Rahimde perde nelere sebep olur?
Rahimde perde sorunu, gebeliğin hiç gerçekleşmemesi, düşük veya erken doğum gibi problemlere neden olabiliyor. Kadınlarda tekrarlayan düşük, erken doğum ve bebeğin yerleşimi ile ilgili sorunlar rahimde perde ile de ilişkilidir. Hatta tekrarlayan düşüğe sebep olan sorunlardan en sık rastlananı rahimde perde anomalisidir.
Uterin septum, erken doğuma sebep olan en önemli faktörler arasındadır. Çünkü rahimdeki embriyonun gelişmesi için gerekli olan alan perde ile ikiye ayrılmış şekildedir ve bebek için fazlaca daralmıştır. Bu bakımdan uterin septumda rahim ancak belli bir büyüklüğe kadar gelmiş olan bebeği içine sığdırabilir, daha fazla büyüdüğünde rahim üzerinde çok fazla gerginlik olur. Bu durumda da rahim bebeği daha fazla taşıyamaz hale gelir ve erken doğum olur.
Rahimde perde olması aynı zamanda kadından kaynaklı kısırlık sebepleri arasında ilk sıralarda yer alır. Rahimdeki septum, yani perde rahmin içini sanki bir bölme gibi ikiye ayırır. Bu perdeli bölümde yeterli damar olmadığı için gebeliğin buraya tutunması daha zor olur ve gebelik oluşamayabilir. Çünkü gebeliğin oluşması için embriyonun rahim duvarına sorunsuz bir şekilde tutunabilmelidir.
Rahimde perde sorununda embriyo rahme tutunmuş olabilse bile perde üzerinde yeterli damar bulunmadığı için burada kan akışı sağlanamaz ve çoğunlukla düşük olur.
Rahim anomalileri daha başka sorunlarla da ilişkili olabilir. Örneğin; rahim anomalisi olan kadınların ortalama % 15 – 40’ında böbrek anomalisi görülebiliyor ve böbrek anomalisi ise kadının üreme sistemini, üreme yeteneğini de olumsuz etkileyebiliyor.
Rahimde bölme tanısı nasıl konur?
Müller kanallarının orta hatta birleşme, kaynaşma sorunları içinde en sık görüleni septum uterus, yani rahimde perde olması sorunudur. Daha nadiren de bikornus uterus, didelfis uterus ve diğer füzyon defektleri görülebilir. Rahimde perde tanısı koymak için en doğru yöntem standart HSG, yani ilaçlı rahim filmidir. Ayrıca üç boyutlu ultrasonografi ile de rahimde perde tanısı konabilir. Ancak rahim filmi ile septum ve bikornus, yani çift rahmin ayırıcı tanısını konamaz. Böyle bir durumda laparoskopi ve beraberinde histeroskopi ile tanı kesinleşir.
Rahimde bölme nasıl tedavi edilir?
Septat uterus sorununun tedavisi için en doğru yöntem, bu bölmenin histeroskopi ile kesilmesi, yok edilmesidir. Rahimde bölme tedavisinde histeroskopi işlemine laparoskopi ile başlanır. Bölmeyi kesme işlemi makas veya elektrik enerjisi ile yapılabilir. Hastaya kısa süreli genel anestezi yapılır ve vajinal yoldan cerrahi operasyon gerçekleştirilir. Hasta kendine geldikten sonrasında aynı gün taburcu edilebilir.
Rahim perdesi tedavisi riskli midir?
Rahimde bölmenin histeroskopi ile tedavi edilmesinden sonra herhangi bir komplikasyon yaşanma riski çok düşüktür. Ancak nadiren yaşanan komplikasyonların en önemlisi rahim ağzının genişletilmesi ya da kesme işlemi sırasında rahmin delinmesi riskidir. Çok nadiren yaşanmakla birlikte çok ciddi bir risktir. Rahimdeki bölmenin tedavisi günümüzde çok başarılı ve risksiz bir şekilde yapılabilmektedir.
Rahimde bölme olduğu için düşük ve erken doğum yapan kadınlar ameliyat olduklarında % 90 oranında sağlıklı bir şekilde gebe kalabilir ve canlı doğum yapabilir.
Doğuştan gelen rahim anomalileri kadınlarda ne tür sorunlara yol açar?
Doğuştan gelen rahim anomalileri;
- Doğal yolla ya da üremeye yardımcı tedavilerle gebelik elde edememe,
- Gebelik gerçekleştikten sonra düşük yapma,
- Arka arkaya tekrarlayan gebelik kayıpları olması,
- Erken doğum yapma,
- Bebeğin amniyon suyunun erken gelmesi,
- Doğumda bebeğin baş ile değil de makat veya yan olarak gelmesi,
- Zorunlu olarak sezaryen doğum yapma,
- Bebeğin rahim içinde ölmesi gibi komplikasyonlara sebep olabilir.
Doğuştan gelen rahim anomalileri nasıl tedavi edilir?
Doğuştan gelen rahim anomalileri genellikle gebelik sorunları olmadan fark edilmez. Çünkü çoğunlukla belirti vermez. Ancak tekrarlayan gebelik kayıpları, düşükler ya da gebe kalamama gibi sorunların nedenleri araştırılırken rahim anomalileri tespit edilir. Doktorlar, zorunlu nedenlerden dolayı sezaryen yaptığı kadınlarda bu sorunu tesadüfen tespit edebilir.
Rahminde doğuştan bazı anatomik anomaliler olan bazı kadınların rahim içi bebeğin normal gelişimi için yeterli olur ve bu kadınların gebeliklerinde hiç bir problem olmayabilir. Bu açıdan pek çok kadında rahim ile ilgili doğuştan anomali olmasına rağmen gebe kalmaya veya gebelikte bir sorun olmayabilir. Fakat kadın gebe kalamama veya gebelikte bir takım sorunlar yaşama durumlarda rahmin şeklinin ameliyatlarla düzeltilmesi işlemi yapılarak tedavi edilir ya da histeroskopi ile bu bölme çıkartılabilir.
