Kadınlarda çok sık görülmeyen, ancak genellikle kürtaj işleminin riski olarak bilinen rahmin delinmesi sorunu, tıp dilinde “uterin perforasyon” olarak adlandırılmaktadır. Rahmin delinmesi sorunu çoğunlukla bazı jinekolojik işlemler ve ameliyatlar sırasında gelişebilen ciddi bir komplikasyondur.

Rahim duvarının delinmesi sorunu en sık olarak kürtaj, histeroskopi, spiral takılması, endometrial ablasyon, endometrial biyopsi gibi işlemler sırasında meydana gelebiliyor. Rahim delinmesi durumunda; kanama, mesane yaralanması, bağırsak yaralanması, büyük damar yaralanmaları gibi komplikasyonlar ortaya çıkabiliyor. Rahme yapılan işlemlerde kullanılan aletlerin gereğinden fazla ilerlemesi, anormal kanama olması ya da olağan dışı doku parçalarının gözlenmesi gibi durumlarda rahim delinmesinden şüphe edilir.

Kadına jinekolojik işlem uygulanması gerektiğinde, rahim ağzının genişletilmesine ihtiyaç varsa işlemden bir gece önce misoprostol uygulaması gerekir. Bir prostaglandin ilacı olan Misoprostol, suni sancı başlatarak gebeliği sonlandırmak için kullanılmaktadır. İlacın kullanımındaki temel amaç rahim ağzının açılmasıdır. Rahim ağzının açılmasını sağlayarak jinekolojik işlemin daha kolay gerçekleşmesi mümkün olabilir.

Jinekolojik işlemlerde rahim ağzının gereği gibi açılabilmesinde kadının daha önceden normal doğum mu, yoksa sezaryenle doğum mu yaptığı önemlidir. Çünkü normal doğum esnasında zaten rahim açıldığı için sonrasında da rahim ağzı daha kolay açılır.

Rahim delinmesinin belirtileri nelerdir?

Herhangi bir sebeple rahim delinmesi durumu oluştuğunda belirtiler kişiye göre değişiklik göstermekle birlikte, bazı vakalar hiçbir belirti vermediği için uzun süre fark edilmeyebilir. Ancak rahim delinmesi durumunda genel olarak aşağıdaki semptomlar gözlenir.

• Tansiyonun aniden düşmesi,
• Karın bölgesinde şişkinlik,
• Abdominal bölgede normal dışı bir gerginlik,
• Anormal vajinal kanama,
• Sık sık titreme nöbetleri,
• Zaman zaman kusma ya da şiddetli mide bulantısı,
• Aniden yükselen ateş,
• Dayanılması güç karın ağrısı
• Genel durumun bozulması

Yukarıda sıralanan şikayetler işlemden hemen sonra başlayabileceği gibi günler sonra da ortaya çıkabilir. Şikayetlerin çoğu yapılan jinekolojik işlemler esnasında olabildiği gibi, bazen de birkaç gün sonra da ortaya çıkabilir. Ayrıca bu şikayetler sadece rahim delinmesine değil, başka sorunlara da işaret ediyor olabilir. Bu bakımdan kadın jinekolojik bir muayene ya da işlem sonrasında herhangi bir şikayetle karşılaştığında kesinlikle doktora başvurmalıdır. Rahmin delinmesi sorununun oluşması sadece fiziksel yapıya bağlı olarak değil, işlem yapılan kadının yaşına göre de risk oluşturmaktadır. Çünkü ileri yaşlarda yapılan cerrahi işlemlerde rahim delinme sorunu daha sık rastlanan bir durum haline gelmektedir. Bazı hastalarda rahim delinme sorunu saptandıktan sonra açık ameliyat ile tedavi edilirken, bazı hastalarda da hiç bir müdahale yapılmayarak sadece düzenli gözlem ve takip yapılarak da tedavi tercih edilebilir. Kadınların her yaşta düzenli olarak jinekolojik muayene yaptırması önemlidir. Çünkü bu muayenelerde rahim delinmesi de dahil olmak üzere pek çok sorun erken dönemde teşhis edilebilir ve gözlemlenebilir.

Rahim delinmesi nasıl teşhis edilir?

• Fiziksel pelvik muayene

Herhangi bir şikayet durumunda ya da rutin fiziksel pelvik muayenede doktor tarafından ağır vajinal kanama durumu fark edilir. Bu bakımdan rahim muayenesi, doğum veya kürtaj nedeniyle yumuşatılmış rahim duvarının tespit edilmesine olanak verir.

• Testler

Ultrason muayenesinde rahim delinmesi durumu olduğu görülür. Bunun sonucunda enfeksiyon varlığının araştırılması için kadından tam kan sayımı, sodyum, potasyum gibi detaylı kan tahlilleri istenir. Rahim delinmesi şüphesini açıklığa kavuşturmak için de kimi zaman laparoskopi veya laparotomi işlemleri de istenebilir.

Rahim delinmesi nasıl tedavi edilir?

Rahim delinmesi gibi bir durumda zaten yapılan jinekolojik işlemden sonraki ilk birkaç gün içinde şikayetler belirtiler ortaya çıkar. Bu belirtiler fark edildiğinde yapılan muayenede rahim delinmesi tespit edilir ve sorunun nedenine, kapsamına göre tedavi belirlenir. Rahimdeki delinmenin yarattığı hasarın tamir edilmesi için ameliyat gerekebilir. Bu bakımdan özellikle de bağırsak ya da diğer organlar tahrip olmuşsa mutlaka ameliyat edilir. Ayrıca enfeksiyon veya peritonit (periton sıvısının enfeksiyonu) varsa, hastanın geniş spektrumlu antibiyotik kullanmaya başlaması gerekir.

Rahmin delinmesinin söz konusu olduğu bazı durumlarda sadece sık aralıklarla takip kararı verilirken bazı durumlarda laparotomi veya laparoskopi kararı verilebilir. Bu tedavi kararını vermede önemli olan hastanın genel durumu, kanama olup olmaması veya yaralanan organın gözlemi gibi faktörlerdir. Bu bağlamda bazı merkezler hemodinamik olarak stabil olan hastalara sadece gözlemi yeterli bulurken, bazı uzmanlar ise rahim delinmesine dair her şüphede laparoskopik gözlem ve gerekirse laparotomi önerir, uygular. Ancak yine hemodinamik olarak stabil olmayan ve yoğun kanaması veya organ yaralanması şüphesi taşıyan hastalarda direkt olarak laparoskopi veya laparotomi gerekir.

Rahim delinmesinden dolayı cerrahi tedavi uygulanırsa olası komplikasyonları önlemek için ameliyattan sonra uzun süre; ağır kaldırmaktan, yoğun ve yorucu egzersizlerden, uzun süreli yolculuklardan kaçınmak gerekir.

Rahmin delinmesi neden olur?

Rahmin delinmesi sorunu çoğunlukla; kürtaj, sezaryen veya serviks üzerinde yapılan başka operasyon sonucu ortaya çıkmaktadır. Bu işlemler sonucunda iç servikal yapı yaralanabilir ve yara izi dokusu oluşumuna ve servikal dokuların zayıflığına bağlı olarak delinme duyarlılığının artması söz konusu olabilir.

Rahmin delinmesi sorununda her şeyden önce steril olmayan, sağlık koşullarına uygun ekipmana sahip olmayan, eğitimli bilinçli ve bilgili bir kadrosu olmayan kliniklerde yapılan jinekolojik işlemler ve de çoğunlukla bu şartlarda uygulanan kürtaj öyküleri rol oynamaktadır.

Rahim delinmesinin komplikasyonları nelerdir?

Rahim delinmesi durumunda ortaya çıkan komplikasyonlar genel olarak; abdominal astar (peritonit) iltihabı, bağırsak veya mesanede yaralanma, masif kanama ve enfeksiyon risklerini içermektedir. Bu alanda gözlenen yapışıklıklar ve kesik doku ise rahmin ya da yakında olan diğer organların cerrahi tedavisi sırasında olan birtakım sorunlardan kaynaklanabilir.

Rahim delinmesi sorunu yaşayan kadınlar mutlaka sezaryenle mi doğum yapar?

Rahim delinmesi sorunu yaşayan ve bir şekilde tedavisi tamamlanan hastanın sonraki gebeliklerinde uterin rüptür gelişme riski vardır, ancak çok düşüktür. Bu sebeple de bu hastaların sonraki doğumlarında mutlaka rutin sezaryen olacağı şeklinde bir yaklaşım yanlış olur. Ancak kadının uterin rüptür açısından risk olan; daha önce myomektomi veya sezaryen geçirmiş olmak gibi faktörlere sahip olması durumunda elektif sezaryen önerilir. Rahim delinmesi sonrası oluşan gebelik sırasında rüptür oluşma riski vardır, ama kesinlikle çok nadirdir. Bazı vakalarda kadının daha önceden geçirdiği kürtaj işlemine bağlı rahim delinmesi sorununun sonraki gebelik esnasındaki muayenelerde fark edildiği de bilinmektedir. Böyle bir durumda da çok sık olmasa da gebelik sırasında yapılan laparotomi ile delinme olan alan onarılabilmekte ve bu şekilde gebelik sağlıklı olarak devam edebilmektedir. Ancak bu tür örneklerin çok sık yaşanmadığının da altını çizmekte fayda var.

Kürtaj sırasında rahmin delinmesi durumu

Kürtaj işleminin en sık komplikasyonlarından birisi rahmin delinmesidir. İster gebeliğin sonlandırılması amacıyla isterse hamilelik durumunun olmadığı hastalarda diğer nedenlerle kürtaj yapılmış olsun rahim delinmesi yaşanabilir. Eğer rahim delinmesi olmuşsa, kürtajdan sonra yoğun vajinal kanama ve şiddetli ağrı şikayetleri ile doktora başvurulduğunda sorun tespit edilir. Bazı kadınlar ise rahim delinmesi durumunda hiçbir şikayet yaşamadığından bunun fark edilmesi çok uzun dönem gerektirebilir.