Sağlıklı bir gebelik süreci, hatta bir gebeliğin meydana gelebilmesi için en önemli hususlardan birisi anne adayının rahim zarının yapısının, dokusunun gebeliğe elverişli olmasıdır. Sağlıklı bir rahim zarı aslında embriyonun tutunabilmesi ve sağlıklı bir gebelik gelişiminin garantilerinden birisidir. Nasıl ki, yumurta ve spermlerin sayısı ve kalitesi ve de bunlardan elde edilen embriyonun kalitesi önemliyse, rahim zarının niteliği de gebelik bakımından önemlidir. Çünkü rahim zarı embriyoyu tutabilecek, gelişimini sağlayabilecek özelliklere sahip değilse; yumurta, sperm ya da embriyo kalitesi önemini yitiriyor. Bu sebeple de tüp bebek tedavisi ya da doğal yolla gebeliklerde rahmin iç tabakası (endometrium), rahim zarı çok önemlidir. Rahim zarı, gebeliğin gelişmesi ve mümkün olan en sağlıklı şekilde devam etmesinin anahtarıdır.
Rahim içi zarı (endometrium) nedir, neden önemlidir?
Endometrium, rahmin içindeki zar tabakasıdır. Kadınların rahminde doğuştan bir iç zarı bulunur. Ergenliğe girişle birlikte yumurtlama ve adet dönemleri başlayınca rahim zarı da her ay yumurtlama döneminde kalınlaşır. Çünkü kadın o ay yumurtlama dönemi içinde korumasız cinsel ilişki yaşar ve gebe kalırsa döllenme ile oluşan embriyonun rahime tutunabilmesi için rahim zarının bir yatak dokusunu kazanması gerekiyor. Ancak bu şekilde embriyo tutunabilir ve gelişimini devam ettirebilir.
Rahim zarı, endometrium “silüer” adı verilen ince hücrelerden oluşur ve embriyo bu hücrelerin içine yerleşebilirse rahme tutunmuş olur, gebelik gerçekleşir. Embriyo tutununca kendine orada 9 ay boyunca gelişip beslenmesini sağlayacak bir yuva oluşturur. Bunun tersi olarak o ay yumurtlama döneminde herhangi bir korumasız ilişki olmadığından döllenme gerçekleşmezse olası bir gebeliği tutmak için kalınlaşan endometrium (rahim içi zarı) her ay adet döneminde kanama ile vücut dışına atılır. Adet dönemleri, adet kanaması olarak adlandırılan bu döngü herhangi bir sorun olmadığı sürece her ay aynı şekilde devam eder. Tüm bunlar göz önünde bulundurularak; evet, rahim zarı çok önemlidir. Çünkü bir gebeliğin oluşup sağlıklı şekilde devam etmesi için rahim içi tabakasının tamamen sağlıklı olması ve zamanında yeterince kalınlaşması gerekir. Dolayısıyla da gebelik planlayan kadınlarda rahim iç tabakasının hem kalınlık hem de yapısal açıdan değerlendirilmesi gerekir.
Rahim içi zarı incelmesi
Gebeliğin gerçekleşebilmesi için embriyonun rahim içi zarına sorunsuz bir şekilde tutunabilmesi, bunun için de rahim içi zarının yeterli kalınlıkta olması gerekir. Normalde üreme çağındaki kadınlar yumurtlama dönemine geldiğinde salgılanan hormonların da etkisiyle rahim içi duvarı kalınlaşır ve bu süreçte döllenme olursa embriyoyu tutup yaşatabilecek olgunluğa ulaşır. Ama bazı kadınlarda rahim zarı bu şekilde kalınlaşmaz ya da rahim içi zarı incelir ve embriyo da buna tutunamadığı için gebelik olamaz. Bir kadında gebeliğin gerçekleşmesine engel olan rahim iç zarında incelme sorununun en önemli nedeni rahim içine yapılan tedavi amaçlı müdahaleler, yani cerrahi operasyonlardır. Bu işlemlerden en sık rastlananlar ise kürtaj ve sezaryendir. Ayrıca rahim içinde oluşan bir enfeksiyon, tedavi amaçlı alınan radyoterapi ve doğuştan gelen rahim bozuklukları rahim içi zarının incelmesine, embriyoyu tutamamasına neden olabilir.
Gebelik için rahim zarı kalınlığı ne kadar olmalı?
Üreme çağındaki bir kadının rahim içi zarının kalınlığı yumurtlama döneminde oluşan embriyoyu tutabilmek için 8 -12 mm civarında olmalıdır. Embriyonun tutunabilmesi için rahim zarı kalınlığının en az 7 mm, en fazla da 14 mm olması gerekiyor. Tüp bebek tedavisinde de embriyo transferi için rahim zarı kalınlığının bu değerler arasında olup olmadığına bakılır, bu olgunluğa erişmesi beklenir. Ancak uzmanlara göre rahim zarı kalınlığının gebelik için en uygun olduğu değerler 9 -10 mm arasındadır. Rahim iç tabakasının kalınlığı 6 mm’nin altındayken yapılan embriyo transferinde işlemin başarısızlıkla sonuçlanma riskinin çok yüksek olduğu bilinir.
Rahim içi zarının gereğinden ince olması gebe kalmayı engellerken, bu sorun daha önceden geçirilmiş cerrahi işlemlerden kaynaklanıyor olabilir. Rahim zarı ince olan kadınların doğal yolla ya da tüp bebek tedavisi ile gebe kalabilmeleri zordur. Rahim zarı ince olduğu tespit edilen kadınlara hormonal birtakım tedaviler yapılarak rahim zarının kalınlaşması yönünde tedbirler alınabilir.
Rahim zarında yapışıklık neden olur?
Sağlıklı bir gebelik için rahim zarının kusursuz bir fiziksel yapıda ve kalınlıkta olması, rahim içinde herhangi bir yapışıklık olmaması gerekir. Rahim içinde yapışıklık olması durumu kadınlarda çok sık görülen kısırlık sebepleri arasındadır. Çünkü yapışıklıklar da embriyonun rahim zarına tutunmasına engel olabilir. Önceden geçirilmiş enfeksiyonlar, kürtajlar, ameliyatlar ve pek çok cerrahi müdahale rahim içi dokusunda yapışıklıklara sebep olabiliyor. Böyle vakalarda kısırlık şikayetiyle doktora başvurulduğunda yapılan muayene ile kısırlık sebebinin rahim içi yapışıklıklardan kaynaklandığı tespit edilebiliyor.
Kadınların farklı sebeplerle yaptırmak durumunda kaldıkları kürtaj rahim içinde yapışıklık oluşma sebeplerinden birisidir. Kürtaj; gebeliğin düşükle sonuçlandığı ya da doğumdan sonra rahimde gebelik materyalinin kaldığı vakalarda rahmin temizlenmesi için yapılan işlemidir. Bir kadının bir ya da birkaç kez kürtaj olması ise rahim içinde hasar oluşma riskini ortaya çıkarıyor. Özellikle de kürtaj ve diğer rahim içi operasyonların hijyenik koşullarda yapılmaması ya da çok sert müdahaleler yapılması rahim içi zarında yapışıklıklara ve tedavi edilmesi mümkün olmayan kalıcı hasarlara sebep olabiliyor. Kürtaj işleminden sonra oluşabilecek enfeksiyon veya rahimde parça kalması gibi sorunlar rahim içerindeki dokunun hasar görmesine yol açabiliyor. Rahim zarında hasar olduğunda ise gebeliğin tutunmasına neden olabiliyor.
Rahim içinde meydana gelen enfeksiyonlar rahim zarına zarar verdiği gibi tüpleri de etkileyebiliyor, tüplerde tıkanıklıklara, içinde sıvı birikmesine yol açabiliyor. Bu bağlamda kadınların maruz kaldıkları kürtaj işlemi, doğurganlığı ciddi anlamda olumsuz etkileyebiliyor.
Rahim içi zarında yapışıklıkların tanısı nasıl konur?
Kısırlık tanısında mutlaka kadının rahim içi zarının da değerlendirilmesi gerekiyor. Eğer rahim içi ile ilgili bir sorunun varlığından şüphe edilirse rahim içi patolojilerini değerlendirmek için rahim filmi (histereskopi) kullanılıyor. Histereskopide kadının rahim içi küçük bir kamera ile izleniyor ve genişliği, şekli, gebeliğe engel olacak herhangi bir problem olup olmadığı tespit edilebiliyor. Histereskopide bir problemin varlığı görülürse de “operatif histereskopi” ile cerrahi tedavi yapılabiliyor.
Rahim zarı sorunları tekrarlayan tüp bebek başarısızlıkları sebebidir!
Tekrarlayan başarısız tüp bebek tedavilerinin değerlendirilmesinde rahim içinin ayrıntılı olarak incelenmesi, varsa bozuklukların tespit edilmesi tedavi açısından çok önemlidir. Tüp bebek tedavisinin başarılı olabilmesi için öncelikle rahim içinin embriyonun tutunabilmesi için uygun olması, yeterli kalınlığa ulaşmış olması gerekir. Gebeliğin gerçekleşmesini engelleyen rahim içi patolojileri olan; rahim içinde kitlesel bir oluşuma neden olan miyomlar veya rahim içinde “perde” adı verilen embriyonun yerleşmesine ve büyümesine engel olan doğumsal oluşumlar, doğumsal anormallikler ve şekil bozuklukları gibi tüm kusurların gebelik denemesinden önce onarılması gerekir. Zira tedavi edilmemesi durumunda tekrarlayan tüp bebek başarısızlıkları yaşanabilir. Ayrıca rahim içerisinde oluşan Pelvik İnflamatuar Hastalık da rahim içerisinde yapışık olması da embriyonun rahim içine yerleşebilmesini, bebeğin büyümesini engelleyeceği için sorun teşkil eder.
