Kadınların sıklıkla yaşadığı sorunlardan birisi olan Polikistik Over Sendromu (PCOS), hormon seviyelerini etkileyen bir sağlık sorunudur. PCOS, kadınların vücudunda normalde olması gerekenden daha yüksek miktarlarda erkek hormonu üretilir. Bu şekilde yaşanan hormon dengesizliği adet dönemlerinin daha uzun ya da kısa sürmesine, atlamasına neden olur. PCOS’lu kadınların hamile kalmaları zorlaşır, doğal yolla gebe kalabilmek daha zor hale gelir. Üreme sorunlarının yanında yüzde ve vücudun bazı bölgelerinde kıllanma ve de saçlarda normal dışı dökülme Polikistik Over Sendromunun yarattığı şikayetlerdendir. Tedavi edilmediğinde ileri zamanlarda diyabet ve kalp rahatsızlıklarına da sebep olabildiği için Polikistik Over Sendromu yaşayanların erken dönemde doktor kontrolüne girmeleri, doktor reçetesi ile doğum kontrol hapları ve diyabet ilaçlarıyla hormon dengesizliğini gidermeleri ve semptomları iyileştirmeleri önerilir.

Polikistik Over Sendromu (PCOS) nedir?

Polikistik Over Sendromu, üreme çağı olan 15 – 45 yaş arasındaki kadınları etkileyen hormonal bir sorundur. Aslında bu yaş grubundaki kadınların % 27’sinde az ya da çok düzeyde PCOS var. PCOS kadının yumurtalıklarını, adet döngüsünü düzenleyen hormonlar olan östrojen ve progesteron üreten üreme organlarını olumsuz etkilemektedir. Kadın vücudunda yumurtalıklar “androjenler” olarak adlandırılan erkek hormonunu az da olsa üretir. Üreme çağındaki kadınların yumurtalıklarında her ay bir yumurta salınması durumuna yumurtlama denir. Folikül uyarıcı hormon (FSH) ve lüteinleştirici hormon (LH) ise yumurtlama fonksiyonunu kontrol eder. Folikül uyarıcı hormon (FSH), yumurta üretimi için yumurtalığı uyarır ve daha sonra lüteinleştirici hormon (LH) olgun bir yumurta çıkarmak için yumurtalığı destekler. Polikistik over sendromu da hem yumurtalıkları hem de yumurtlamayı olumsuz etkileyen bir sorundur.

Polikistik over sendromunun (PCOS) temel özellikleri; yumurtalıklarda kist oluşması, erkek hormonlarının miktarının artması, düzensiz gerçekleşen ya da atlanan adet dönemleridir. Polikistik over sendromu varsa yumurtalıkların içinde küçük, sıvı dolu keseler oluşur. “Polikistik” kelimesi “çok kistli” anlamındadır. Yumurtalıklarda gelişen keseler foliküllerdir ve bunların her birinin içinde olgunlaşmamış bir yumurta vardır. Polikistik Over Sendromunda (PCOS) yumurtalar, yumurtlamayı tetikleyecek kadar olgunlaşamaz. Yumurtlamanın olmayışı da; östrojen, progesteron, FSH ve LH hormonlarının salgılanma düzeylerini değiştirir. Östrojen ve progesteron hormonu seviyeleri normalde olması gerektiğinden daha düşüktür, androjen seviyeleri ise normalden daha yüksektir. Fazladan üretilen erkek hormonları da adet döngüsünü bozar ve kanamayı olumsuz etkiler.

Polikistik Over Sendromu (PCOS) neden olur?

PCOS’un nedenleri tam olarak bilinememektedir. Vücutta yükselen erkek hormonu seviyelerinin yumurtalıklarda hormon üretmesini ve normal olarak yumurtlamayı önlediği düşünülüyor. Zaten vücuttaki genler, insülin direnci ve inflamasyonun gibi sebepler de aşırı androjen üretimiyle ilişkilidir.

• Genlerin etkisi: Bu konuda yapılan araştırmalarda polikistik over sendromunun genlerle taşındığı bulunmuştur. Bu sorunda sadece bir tane değil, birden fazla genin etkili olduğu düşünülmektedir.
• İnsülin direncinin etkisi: Polikistik Over Sendromu (PCOS) olan kadınların % 70’inden fazlasında insülin direnci tespit edilmiştir. Bu sendromda hücrelerin insülini doğru şekilde kullanamadığı görülür. İnsülin hormonu, besinlerden vücuda alınan şekeri enerji için kullanmasına yardımcı olmak için pankreas tarafından üretilen bir hormondur. Vücuttaki hücreler insülini olması gerektiği gibi kullanamazsa, vücudun insülin gereksinimi de artar. Pankreas da bunu gidermek için daha fazla insülin üretir. Üretilen fazla insülin hormonu da yumurtalıkları tetikleyerek daha fazla erkeklik hormonu üretilmesine yol açar. Bununla bağlantılı olarak da insülin direnci obezite ve de tip 2 diyabet riskini arttırmaktadır.
• İnflamasyon etkisi: Polikistik over sendromlu kadınların vücudunda genellikle iltihaplanma riski artar. Kadının aşırı kilolu, obez olması da iltihaplanmaya katkıda bulunur. Çünkü vücutta aşırı inflamasyon yüksek androjen seviyesi ile ilgilidir.

Polikistik Over Sendromu (PCOS) belirtileri nelerdir?

Polikistik over sendromlu bazı kadınlar, adet dönemine yakın günlerde semptomları görmeye başlar. Bazı kadınlar kilo artışı, tüylenme ya da hiç adet olamama gibi sorunlar sebebiyle doktora gittiklerinde Polikistik over sendromu tespit edilir.

En yaygın görülen PCOS belirtileri

• Adet dönemlerinin düzensiz olması

Yumurtlama olmaması ya da yumurtlamanın düzensiz olması rahim astarının her ay gerektiği gibi dökülmesine engel olur. Polikistik over sendromlu bazı kadınların yılda 12 kez olması gerekirken 8 kezden daha az adet oldukları bilinir.

• Yoğun kanama

Adet kanamaları çok yoğun olabilir. Çünkü Polikistik Over Sendromlu kadınlarda rahim astarının yenilenmesi daha uzun sürer.

• Aşırı tüylenme

Polikistik Over Sendromlu kadınların % 70’inden fazlasında vücutta aşırı tüylenme sorunu olur. Bu tüylenme genellikle hastanın sırt, göbek ve göğüs ve yüz bölgelerinde olur ve buna “hirsutizm” adı verilir.

• Sivilcelenme

Vücutta erkek hormonlarının yüksek salgılanması cildi normalden daha yağlı hale getirebilir. Bu durumda da yüz, göğüs ve sırt bölgelerde çok daha fazla sivilcelenme olabilir.

• Kilo artışı

Polikistik over sendromu yaşayan kadınların % 80’i normalden fazla kiloludur veya obezdir.

• Erkek tipi saç dökülmesi

Polikistik over sendromlu kadınların saçları daha az ve ince olur, saçlar erkeklerdeki gibi tepeden dökülme eğilimindedir.

• Ciltte kararma

Polikistik over sendromlu kadınların boyun, kasık ve göğüs altı gibi vücut bölgelerinde koyu lekeler oluşabilir.

• Uzun süreli baş ağrısı

Polikistik over sendromu ve beraberindeki hormonal değişiklikler baş ağrısına sebep olabilir.

Polikistik Over Sendromu vücudu nasıl etkiler?

Vücutta normalde olması gerektiğinden daha yüksek androjen olması başta doğurganlığı ve sonrasında tüm vücut fonksiyonlarını etkileyebilir.

• Kısırlığa sebep olabilir!

Gebelik için düzenli olarak yumurtlayabilmek gerekir. Çünkü düzenli yumurtlamayan kadınlar, döllenmek için yeterli sayıda yumurta üretmez. Polikistik over sendromlu kadınlarda yumurtlama düzensizliği ya da yumurtlama olmaması kısırlık sebebidir.

• Metabolik sendroma yol açabilir!

Kadının obez olması ve polikistik over sendromu yaşaması; kan şekerinin yükselmesine, yüksek tansiyona, iyi kolesterol seviyesinin düşmesine ve kötü kolesterol seviyesinin yükselmesine sebep olabilir. Bunların hepsi de metabolik sendromdur ve kalp hastalığı, diyabet, felç gibi sorunlar yaşama riskini artırır.

• Uyku apnesi olabilir!

Kişinin; uykuya dalmadan önce, gece boyunca solunumda tekrarlayan duraklamalar yaşaması sorunu uyku apnesidir. Bu sorun kilolu kadınlarda daha sık görülür ve Polikistik over sendromlu obez kadınlarda uyku apnesi olma riski, olmayanlara göre 5 – 10 kat daha fazladır.

• Endometriyal kansere neden olabilir!

Her ay yumurtlama döneminde rahim astarı dökülür. Ancak yumurtlama düzenli olmazsa bu astar dökülmez ve birikebilir. Kalınlaşmış rahim astarı da endometriyal kanser riskini artırabilir.

• Depresyona yol açabilir!

Vücuttaki hormonal düzensizlikler ve istenmeyen tüylerde artış gibi sorunlar psikolojiyi olumsuz etkileyebilir. Polikistik over sendromlu birçok kadın depresyon ve endişe yaşamaya daha meyillidir.

Polikisitk Over Sendromu nasıl teşhis edilir? 

Vücutta yüksek androjen seviyeleri, düzensiz adet dönemleri ve yumurtalıklarda çoklu kist oluşumu genellikle Polikistik Over Sendromuna işarettir. Bu tür şikayetlere sivilce, yüz ve vücut tüyleri büyümesi ve kilo verme gibi sorunların da eşlik etmesi durumunda doktor, pelvik bir muayene yapacak, kan testleri ile erkeklik hormonlarının seviyelerini kontrol edecek, kalp hastalığı ve diyabet gibi sorunlar bakımından risk oranını değerlendirmek için kolesterol, insülin ve trigliserid düzeylerini kontrol edecektir. Bunların yanında anormal folliküllerin ve yumurtalıklarınızda ve rahimdeki diğer problemlerin görülmesi için ultrason da yapılarak tanı konur.

Polikistik Over Sendromu nasıl tedavi edilir? 

Polikistik Over Sendromu teşhis edildiğinde doğum kontrol hapları ve benzeri ilaçlarla adet döngüsünü düzenlenir, tüylenme, akne gibi sorunlar da yine ilaç ile tedavi edilir.