Ne zaman üreme yetisinden bahsedilse, adet dönemleriyle ilgili sorunlardan söz açılsa, cinsel ilişki konularına girilse “pelvik bölge” bahsi geçer. Çünkü pelvik bölge, kadınlarda üreme işlevi için çok önemli olan organların yer aldığı bölgedir. Bu bölgedeki organların her biriyle ilgili yaşanan sorunlarda pelvik bölgeden bahsedilir ve özellikle de pelvik ağrılar sıkça konu olur. “Pelvik ağrı” ise, leğen kemiğinin altında kalan bölge olan pelvis bölgesindeki ağrıları ifade etmek için kullanılır. Pelvik ağrılar, sıklıkla adet döneminde, kimi zaman da üşüttüğünde, enfeksiyon kaptığında ya da farklı sorunlar ortaya çıktığında yaşanabiliyor. Ancak en sık olarak kadınlar adet döneminde pelvik ağrı yaşar ve bu da “dismenore”, “ağrılı adet görme” olarak adlandırılır.

Kronik pelvik ağrı nedir?

“Kronik” sözcüğü bir rahatsızlığı anlatmak için kullanıldığında genellikle 3, hatta bazen 6 aydan daha uzun süreli olan, kalıcı olan bir hastalıktan bahsediliyordur. Bunun tersi olarak “akut” ise ani gelen kaybolan, sürekli olarak devam etmeyen rahatsızlıkların başında sıfat olarak kullanılır. Kronik pelvik ağrı olması, 6 aydan daha uzun süredir var olan, adet dönemi ile ilişiksiz olan, devamlı ya da aralıklarla gelen ağrılar olmasıdır. Kronik pelvik ağrılar; çoğunlukla orta şiddettedir, künt, keskin ya da kramp tarzında olabilir. Daha çok hastanın karın alt kısmında, kasık bölgesinde hissedilen kronik pelvik ağrılar, cinsel ilişki esnasında, tuvaletteyken, hatta merdiven çıkarken bile hemen hemen her durumda ortaya çıkabilir. Ancak genellikle bu ağrıların uzun süre ayakta durmak ile başladığı, şiddetinin de hafiften çok şiddetliye kadar gidebildiği bilinmektedir.

Kronik pelvik ağrılar ne sıklıkta görülür?

Pelvik ağrılar tüm kadınların yaklaşık % 10’unda hissedilmekte, bundan kurtulmak için de çok çeşitli tıbbi müdahalelere gerek duyulabilmektedir. Araştırmalara göre jinekolojik muayenelerin % 15’i, laparoskopilerin ise % 20 kadarı kronik pelvik ağrılar sebebiyle yapılmaktadır.

Kronik pelvik ağrı ciddi semptomlara neden olur mu?

Kronik pelvik ağrı; kişide depresyon, uyku sorunları, iştahsızlık ve halsizlik gibi semptomlara yol açabilir. Çünkü uzun süre devam eden zaman zaman şiddeti artan bir ağrı söz konusudur.  Bu şartlarda günlük yaşam da olumsuz etkilenir. Pelvik ağrının şiddeti ne olursa olsun kaslarda geçmeyen bir gerginlik hissedilir. Pelvik bölgede uzun süreli olarak hissedilen ağrılar pelvik bölge dışındaki mesane, bel kasları, bağırsaklar gibi kaslarda da fonksiyon bozukluklarına neden olabildiği için risklidir. Bazı vakalarda ise uzun süreli pelvik ağrı sebebiyle pelvik alandaki cilt ve bağ dokularında hassasiyet olabiliyor. Bu bakımdan kronik pelvik ağrı sorunu olan kadınlar; depresif, aşırı stres altında ve cinsel isteksizlik gibi sorunları sık ve şiddetli şekilde yaşamaktalar. Bu süreçte yaşanan ruhsal gerginlik de henüz nedeni bilinemeyen bir mekanizma ile vücut sisteminin kimyasını bozarak ağrı ile mücadele etme yeteneğini azaltır.

Pelvik ağrılar neden olur?

Pelvik ağrılar, tüm karın bölgesinde hissedilmekte, kas kasılması ile birlikte görülen kramp tarzı kolik ağrılar olmaktadır. Kronik pelvik ağrıların nedeni % 90 oranla jinekolojik sorunlardır. Erkeklerle kıyasla kadınlarda daha fazla görülen pelvik ağrıların nedeni genellikle alt sindirim borusu, üreme sistemi, boşaltım sistemi, sinir sistemi veya kas- iskelet sistemi sorunlarıdır.

Jinekolojik sebeplerden kaynaklanan pelvik ağrıların bir bölümü rahim dışı nedenlere, diğer bir kısmı ise rahimle ilgili nedenlere bağlı olarak ortaya çıkar. Pelvik ağrıların organik bir sebebi olabileceği gibi pek çok durumda ağrının nedeni psikolojiktir. Bunların dışında 50’den fazla faktör pelvik ağrıya sebep olabilir.

Pelvik ağrıların üreme sistemi ile ilgili nedenleri nelerdir?

Kadınlara oranla erkeklerde daha sık görülen pelvik ağrılar, genellikle üreme organlarından veya adet döngülerinden kaynaklanır. Zaman zaman aniden başlayan ve şiddetli devam eden pelvik ağrılar genellikle üreme sistemi sorunlarından meydana gelir. Pelvik ağrıya sebep olan üreme sorunları;

• Düşük sorunu,
• Dış gebelik problemi,
• Pelvik inflamatuar hastalıklar,
• Yumurtalık kistleri olması,
• Erken doğum şeklinde sıralanabilir.

Pelvik ağrılar çoğunlukla kısa süreli olur ve geçer. Bu ağrıların devam etmesi veya 6 aydan daha uzun sürmesi durumunda kronik pelvik ağrılardan bahsedilir. Kronik pelvik ağrıya sebep olan üreme organları ile ilgili sorunlar;

• Çok ağrılı adet dönemleri,
• Rahmin kalınlaşması,
• Endometriyozis (çikolata kisti) oluşması,
• Yumurtlama döneminde yaşanan ağrılar,
• Yumurtalık kanserleri,
• Rahimde kanserli olmayan tümörler şeklinde sıralanabilir.

Bunların dışında kronik pelvik ağrılar; kolon kanseri, apandisit, adezyonlar, Crohn rahatsızlığı, divertikül iltihabı, kabızlık, kasık fıtığı ve bel fıtığı, fibromiyalji, huzursuz bağırsak sendromu, böbreklerde oluşan taşlar, interstisyel sinsit, pelvik tabanda meydana gelen kas spazmları, prostat iltihabı, idrar yolu enfeksiyonları gibi nedenlerden kaynaklanabilir.

Enfeksiyonlar pelvik ağrıya yol açabilir!

Akut enfeksiyonlar ve bunların türleri pelvik ağrıya sebep olabilmektedir. Enfeksiyon durumunda ağrı kronik seyretmez, zaman zaman artar ya da azalır. Ama pelvik bölgede enfeksiyona bağlı olarak oluşan yapışıklıklar normal anatomiyi bozar. Bu tür bir durumda organlarda yer değiştirme ve çekilmeler olabilir ve kronik pelvik ağrı yaşanabilir.

Endometriosiz pelvik ağrı sebep olabilir!

Endometriozis, rahim iç tabakasının bulunması gerektiği yerden daha farklı bir yerde ortaya çıkmasıdır. Normalde rahim içi tabakası her ay yumurtlama döneminde kalınlaşan, gebelik olduğunda bebeği burada tutan, gebelik olmadığı aylarda ise adet kanamasıyla atılan bir dokudur. Endometriozis durumunda ise rahim içi dokusu karın içinde bir yerde geliştiği için o alanda kanama olur. Karın içinde biriken bu kan, vücut tarafından dışarı atılırken oluşan iltihap ve yapışıklıklar ağrıya sebep olur. Bu durumda ise sıklıkla şiddetli ağrı olur ve genellikle bu ağrı şikayetiyle doktora giden kadına endometriozis tanısı konur. Endometriozis kaynaklı ağrı genellikle adet kanamalarının olduğu dönemde görülür.

Yapışıklıklar pelvik ağrıya neden olabilir!

Karın içinde veya karnın üst kısımlarında daha önceden geçirilmiş olan ameliyatlardan ya da endometriozisten veya pelvik enfeksiyonlardan kaynaklanan yapışıklıklar olabilir. Oluşan bu yapışıklıklar özellikle bağırsakların hareketlerini kısıtlar, bundan dolayı şişkinlik ve çeşitli şiddette ağrılar ortaya çıkar. Kronik ağrı şikayetiyle doktora başvuran kadına yapılan laparoskopide yapışıklıklar tespit edilir. Bu yapışıklıklar aynı laparoskopi seansında giderilebilir. Ama yapışıklıkların daha geniş ve kalın olması durumunda açık ameliyat yapılabilir.

Yumurtalık kistleri ve miyomlar pelvik ağrıya yol açabilir!

Yumurtalıklarda oluşan kistler ve miyomlar kronik pelvik ağrılara neden olabilir. Bu tür vakalarda kadın, ağrı şikayetiyle doktora başvurduğunda yumurtalıklarda miyom ve kistler tespit edilir ve uygun tedavi gerçekleştirlir.

Rahim anomalileri (pozisyon bozuklukları) pelvik ağrı nedenidir!

Bazı kadınlar rahimde yapısal, pozisyon anomalilerine sahip olabiliyor. Bunlar rahmin geriye doğru dönük olması gibi birtakım pozisyon bozuklukları olabilir. Böyle bir durumda kadın, çok şiddetli kronik pelvik ağrı ve bel ağrıları yaşayabiliyor. Bu sorun kadınların yaklaşık % 20’sinde görülmektedir. Pelvik ağrı ise tam olarak rahimdeki pozisyon bozukluğundan değil, rahmin geriye dönük olmasının sebebi olabilen endometriozis ya da yapışıklık gibi bir sorundan kaynaklanır. Eğer şiddetli pelvik ağrı ile doktora başvurulduğunda yapılan muayenede kadının rahminin ileri derecede geriye doğru dönük olduğu tespit edilirse rahmin kan dolaşımının bozulması kaynaklı ağrı olabildiği yorumu yapılır.

Zor geçen doğumlar pelvik ağrı yapabilir!

Bir doğumun zor mu, yoksa kolay mı olduğu ileri dönemde kadının bir sorun yaşayıp yaşamaması adına önemlidir. Çünkü doğumun uzun sürede ve zorlanarak gerçekleştiği kadınlarda vajina ve dış genital bölgede yırtıklar oluşabilir, rahmi yerinde tutan bağlar da kopabilir. Bu yırtıklar küçük olduğunda zamanla kendi kendine geçebilir, ancak büyük yırtıklar ise özellikle adet dönemlerinde şiddetli pelvik ağrılara sebep olabilir. Zor olan doğumlar sonrasında rahmi yerinde tutan ve sarkmasını engelleyen bağlar yırtılırsa, bu yırtıklar kendi kendine iyileşemez. Bu hasarlar da çok şiddetli pelvik ağrılara sebep olabilir. Bu tür durumlarda hasarları düzeltmek için cerrahi girişimler yapılsa da istenen sonuç elde edilemeyebilir.

Pelvik konjesyon (göllenme) pelvik ağrıya yol açabilir!

Pelvik bölgedeki damarlarda bazen kan göllenmesi olabiliyor. Kronik pelvik ağrıya neden olan bu sorun; kanı pelvisteki organlardan kalbe ulaştıran toplardamarlarda problem yaratırken, başta aşırı stres olmak üzere çeşitli nedenlere bağlı olarak ortaya çıkabilen spazmlara sebep olabilir. Pelvik göllenme sorununda kadın genelde adet döngüsünün ikinci yarısından adet kanamasının bitimine kadar çok şiddetli pelvik ağrı hisseder, cinsel ilişki esnasında ağrı olur, adet kanaması düzensizdir, çeşitli bağırsak sorunları yaşar ve halsizlik gibi sorunlar yaşayabilir. Bu tür kronik pelvik ağrının değerlendirilmesi için yapılan laparoskopide bölgedeki toplardamarların şiştiği tespit edilirse göllenme tanısı konur. Bu sorun doğum kontrol hapları veya diğer hormon içerikli ilaçlarla tedavi edilebilir.

İnterstisiyal sistit pelvik ağrıya sebep olabilir!

Normalde bir enfeksiyon belirtisi olmadan mesanenin içini döşeyen dokunun kronik olarak iltihaplanması “interstisiyal sistit” olarak adlandırılır. Bu durumda hasta ağrı, basınç hissi ve sık sık idrara çıkma ihtiyacı gibi sorunlar yaşar. İnterstisiyal sistit tanısı sistoskopi ile mesanenin incelenmesi yoluyla konur ve kısa sürede tedavi edilebilir.

Mittelschmerz (yumurtlama ağrısı) pelvik ağrı nedenidir!

Kadının düzenli aralıklarla hissedilen, ritmik pelvik ağrı yaşaması durumunda yumurtlama ağrısı akla gelir. Üreme çağındaki kadınlarda yumurtlama, adet döneminin ortasında yaklaşık 14. güne denk gelen günde görülür, yumurtlama ağrısı da bu dönemde olur. Çünkü yumurtalık içinde büyüyen yumurta hücresi o alanda bir bası yaratır ve çatlama sırasında yumurtalık dokusunun bütünlüğü bozulduğundan ağrı hissedilebilir.

Mide -bağırsak sistemine ait kronik pelvik ağrı neden olur?

• Kronik apandisit

Kronik apandisiti olan kişi sağ tarafta bir ağrı hisseder. Eğer bu apandiste açılma olursa pelvik apse gelişir ve kronik pelvik ağrıya sebep olabilir.

• İnflamatuvar bağırsak hastalıkları

Ülseratif kolit ya da Crohn hastalığı gibi kalın bağırsak hastalıkları kronik pelvik ağrı sebepleri arasındadır. Hastanın karnında normal dışı bir şişlik, zaman zaman hissedilen kramplar, kronik kanlı ishal gibi şikayetler inflamatuvar bağırsak hastalıklarına işarettir.

• Kolon ve rektum kanseri

Çok ciddi ve hayati hastalıklar olan kolon ve rektum kanserleri kronik pelvik ağrıya yol açar.

Kas ve iskelet sistemi hastalıklarına bağlı kronik pelvik ağrı neden olur?

• Koksikodini

Vajinal doğumun çok zorlu ve travmatik geçtiği vakalarda kadının kuyruk sokumunda oluşan hasar koksikodini sorununa sebep olur. Koksikodini sorununda hastaları özellikle merdiven çıkarken ya da uzun süre oturduklarında kuyruk sokumunda ağrı hisseder. Bu sorun ciddi düşme ya da trafik kazası gibi olaylara bağlı olarak da gelişebilir. Pelvik ağrılar çok yoğun olarak hissedilir.

• Levaton ani sendromu

Bu sorun pelvis taban kaslarının spazmından kaynaklanır ve hastalar vajinal ya da rektal muayene sırasında batma tarzında pelvik ağrı hisseder.

• Miyofasyal ağrı sendromu

Kaslar üzerinde tetikleyici noktalardan kas ağrısı başlar ve pelvik ağrıya sebep olur. Hasta; sırt üstü yattığında düz bacak kaldırma ya da başını göğsüne değdirme hareketi sırasında, kaslarda ağrı olur.

• Fibromiyalji

Kaslarda, eklem yerlerinde yaygın ağrı, yorgunluk, bitkinlik, uyku bozukluğu, kramplar, kulak çınlaması şeklinde hisler fibromiyalji işaretidir. Şikayetlerle doktora başvurulduğunda tüm tetkikler normal çıkarken, hastanın öyküsüne göre tanı konur.

Pelvik ağrı belirtileri nelerdir?

Pelvik ağrılar, pelvik bölgede genellikle aniden başlayan şiddetli ağrı ve sancı şeklinde hissedilir. Pelvik ağrılar çoğunlukla yoğun ve şiddetli olur, kısa sürede de geçer. Pelvik ağrı akut ise hasta mide bulantısı, kusma, terleme, ateş gibi şikayetler de yaşar. Bu ağrının 6 ay ya da daha uzun süre devam etmesi, rutin uygulanan tedavi yöntemlerinin beklenenden çok az rahatlama sağlaması, hastanın uyumakta ve günlük yaşamına devam etmekte zorlanması ya da normalden çok fazla uyku ihtiyacı olması, kabızlık, iştahsızlık, halsizlik ya da ağır hareket etme gibi sorunlar yaşaması kronik pelvik ağrıya işarettir.

Adet döneminde hissedilen kasılma ve sancılar ise dismenore olarak adlandırılır. Bu dönemde pelvik bölgede sancı olma nedeni rahmin iç tabakasını vücut dışına atmak için yaptığı kasılmalardır. Adet dönemindeki kasılmaların bir diğer nedeni de kanama miktarını azaltmak, kontrol altında tutabilmektir. Kasılmalar sırasında rahimde prostaglandin adlı maddenin bazı kadınlarda aşırı salgılanması ya da vücutta bu maddeye karşı aşırı duyarlılık olması da dayanılması güç ağrı ve sancılara sebep olabilir. Kasılmalar ne kadar fazla olursa ağrılar da o kadar artar. Dismenoreye sebep olan bir diğer faktör de rahim ağzının normalden daha dar olması ve ortaya çıkan kanın buradan atılmasının zor olmasıdır. Adet döneminde alt karın bölgesinde uzun süre geçmeyen ağrılar, baş ağrısı, mide bulantısı, kusma, baş dönmesi gibi semptomlar da dismenorenin belirtileridir.

Pelvik ağrılar nasıl geçer?

Kronik pelvik ağrıların tanısındaki amaç sorunun altında yatan etkeni ortaya çıkarıp ona uygun tedavi uygulamaktır. Bu amaçla da hastaya laparoskopi işlemi uygulanır. Bu laparoskopide enfeksiyon bulguları saptanırsa pelvis boşluğunu dolduran kitlelerin tespit edilmesi gerekir. Hastanın karın boşluğundaki anormal oluşumlar ultrason, karın röntgen filmi, bilgisayarlı tomografi ile tespit edilebilir. Tedavisi planlanırken de hastanın ruh hali, psiko-sosyal durumu önem taşıdığından bunların olumlu yönde değiştirilmesi önemlidir. Bu bağlamda kronik pelvik ağrı tedavisinde öncelikle medikal yol izlenir ve analjezikler, antidepresan ilaçlar gibi ilaçlar kullanılır. Bunların yanında hastanın psikolojik destek alması da önerilir.

Eğer dismenore, yani adet dönemi pelvik ağrısı varsa hastanın adet dönemlerinde yaşadıklarının öyküsü ve pelvik muayeneden elde edilecek veriler önemlidir. Verilere göre de laboratuvar tetkikleri istenir ve tanı konur. Dismenore tedavisinde ilaçlar ve ağrıyı azaltan teknikler kullanılır. Daha çok kas gevşeten hormonsal tedavi veya ilaç tedavisi reçete edilir. Bunlarla geçmeyen durumlarda ise gerekli görüldüğünde cerrahi işlem yapılabilir.

Pelvik ağrı sorununun tedavisinde önerilen ve kullanılan tüm ilaçların doktor reçetesi ile alınması ve doktorun reçete ettiği sıklıkta ve dozda kullanılması çok önemlidir. Zira halen pek çok hastalığın tedavisinde kullanılan birçok ilacın yanlış kullanımda çok ciddi yan etkilerinin olabildiği, çoğu zaman böbreklere, mideye, bağırsağa, ciğerlere ve kimi zaman da hastanın psikolojisine zarar verebildiği bilinmektedir. Özellikle de antibiyotikler, anajezikler ve antidepresanlar doktor reçetesi ve kontrolü olmadan kullanılmamalıdır.

Pelvik ağrı tedavisinde analjezikler

Pelvik ağrıların tedavisinde doktor kontrolünde İbuprofen ve naprosyon gibi narkotik olmayan analjezikler, ağrının çok fazla olduğu ve diğer yöntemler ile tedavi edilemediği durumlarda hidrokodon, oksikodon, kodein gibi narkotik analjezikler tercih edilir.

Pelvik ağrı tedavisinde antidepresanlar

Kronik pelvik ağrısının depresyona yol açtığı saptandığında trisiklik antidepresanlar tercih edilmekte ve kas spazmına bağlı ağrılar varsa da spazm giderici ilaçlar kullanılmaktadır.

Pelvik ağrı tedavisinde laparoskopik uterin nevre ablation (LUNA)

Kronik pelvik ağrılarda medikal tedavi yeterli olmadığında doktor, rahme uzanan sinirlerin kesildiği ve laparoskopik uterin nevre ablation (LUNA) olarak adlandırılan ameliyatı yapabilir. Bu operasyon, hastalığın ilaç tedavisine ve klasik cerrahi girişimlere cevap vermediği durumlarda uygulanır.