Jinekolojik muayene, her kadının düzenli olarak yaptırması gereken, pelvik organlarının ultrason dahil kapsamlı bir incelemesi işlemidir. Özellikle üreme çağındaki kadınların yılda bir kez jinekolojik muayene yaptırması, olası hastalık riskleri ve şüphelerinin değerlendirilmesi, erken teşhis ve doğru tedavi için çok önemlidir. Jinekolojik muayene, doktorun vajina, serviks, rahim ve yumurtalıkların boyut ve yerlerini, durumunu izlemesine yardım eder. Doktor, kadının jinekolojik muayeneye ne sıklıkla ihtiyaç duyduğuna göre görüşme takvimi belirler ve kadının da bu randevu takvimi izlemesi gerekir.

Jinekolojik muayene neden yapılır?

• Her kadının düzenli fizik muayenesinin bir parçası olarak; bir tahlil veya ultrason yapılabilir, daha detaylı bilgi için Smear Testi de gerekebilir.
• Olası bir şüphede maya enfeksiyonları veya bakteriyel vajinoz gibi vajinal enfeksiyonları tespit etmek için yapılabilir.
• Klamidya, herpes, gonore, trikomoniaz veya insan papillomavirüsü gibi cinsel yolla bulaşan enfeksiyonları tespit etmek için istenebilir.
• Anormal rahim kanamanın nedenini bulmaya yardım etmek için yapılabilir.
• Rahim miyomları, yumurtalık kistleri veya uterin prolapsus gibi problemleri araştırmak için ultrason görüntülenmesi gerekebilir.
• Genel pelvik ağrıların nedenini bulmak için istenebilir.
• Kadın için en uygun doğum kontrol yöntemini belirlemek için yapılabilir. Çünkü diyafram veya spiral gibi bazı doğum kontrol yöntemlerinin kadına uyup uymayacağını görmek için ultrason muayenesi veya bir test gerekebilir.
• Tecavüz veya istismar şüphesi varsa buna kanıt toplamak için jinekolojik muayene yapılabilir.

Jinekolojik muayene öncesi hazırlık nasıl yapılır?

Jinekolojik muayene için adet dönemi dışında randevu almak doğru olur. Çünkü adet döneminde olmak Smear ve hormon testi sonuçlarını etkileyebilir. Ancak vajinal bölgede akıntı veya yeni ve artan ağrı olması durumunda, adet dönemi olması önemsenmeden jinekolojik muayene yapılabilir. Bu bağlamda herhangi bir şüphe ya da ağrı şikayeti olması durumunda vakit kaybetmeden doktora başvurmak en doğrusudur.

Jinekolojik muayeneden önce neler yapılması gerekir?

• Duş alınmamalı,
• Tampon, vajinal ilaçlar veya vajinal spreylerin kullanımı en az 24 saat önceden bırakılmış olmalı,
• Normal dışı bir vajinal akıntı varsa, muayeneden 24 saat önce seks yapılmamalıdır.

Jinekolojik muayene başlangıcında doktora aşağıdaki durumlar bildirilmelidir!

• Son adet kanamasının ilk günü ve adet döneminin ne kadar sürdüğü,
• Doğum kontrol yöntemi kullanılıyorsa hangisi olduğu,
• Hamilelik olup olmadığı veya hamile kalmayı düşünüp düşünmediği,
• Pelvik bölgede kaşıntı, kızarıklık, tahriş, şişme veya olağandışı bir koku ya da vajinal akıntıda artış gibi belirtilerin olup olmadığı,
• Düzenli olarak kendi kendine vajinal muayene yapıyorsa son dönemlerde herhangi bir değişiklik olup olmadığı,
• Radyasyon terapisi, vajina, rahim ağzı veya rahim cerrahisi veya başka işlemler yapılıp yapılmadığı,
• Tecavüz veya cinsel istismar yaşandıysa; jinekolojik muayeneden önce endişeler veya korkular doktora bildirilmelidir.

Yukarıda sıralananlar dışında başka özel herhangi bir hazırlığa gerek yoktur. Muayene esnasında hasta daha rahat olabilmek için idrar yapıp mesaneyi boşaltabilir. Herhangi bir endişe varsa bu konuda doktorla veya hemşire ile konuşmak gerekir.

Jinekolojik muayene nasıl yapılır?

Jinekolojik muayene için elbiseleri bel altına kadar indirmek veya isteğe göre çıkarmak gerekir. Bu durumda bel kısmına bir havlu kağıt kapatılır. Eğer yıllık rutin muayene ise, doktor hastanın göğüslerini kontrol edebilmek için tamamen soyunmasını isteyebilir.

Hastanın ayaklarını ve bacaklarını kaldırarak “çatal” denilen masaya ya da düz bir sedyeye yatması istenir. Sonrasında doktor, çeşitli ultrason teknikleriyle; vulva, üretra, vajina ve diğer üreme organlarını inceler.

Muayene sırasında hasta vücudunun gizliliği için örtünebilir.

Kadın hemşire veya asistan, muayene sırasında odada kalabilir ya da hastanın eşi veya bir arkadaşı duruma göre muayene odasında hastanın yanında olabilir.

Jinekolojik muayene aşamaları nelerdir?

Jinekolojik bir muayene; dış muayene, iki elle muayene ve rektovajinal muayene olmak üzere üç aşamadan oluşabilir.

Dış muayene

Dış muayene sırasında doktor;

• Dıştan görünen kızarıklık, tahriş, akıntı, kist, genital siğil ve diğer anormal durumların belirtileri için vulva ve vajinayı kontrol eder.
• Hastanın Bartholin bezlerinden gelen herhangi bir kist veya akıntı olup olmadığını anlamak için vajinayı parmaklarla kontrol eder.
• Vajinanın ağzına yerleştirilen “spekulum” adlı alet yardımıyla vajinal duvarlar birbirinden ayrılır. Bu işlem, doktorun vajinanın ve serviksin iç kısmını görmesini sağlar. Vajinanın ağzına yerleştirilen spekulum plastik veya metal olabilir. Daha kolay takılabilmesi için su ile ıslatılabilir veya bir vajinal kayganlaştırıcı ile yağlanabilir.
• Vajinanın duvarları ve rahim ağzı kontrol edilir, bu alanda hasar, büyüme, iltihaplanma, olağandışı boşalma veya renk değişikliği olup olmadığı kontrol edilir.
• Hastanın bakire olması durumunda; rahmin görüntülenebilmesi için kasık bölgesine jel sıkılır, ultrasonografi kullanılarak üstten kontrol edilir.
• Smear testi için serviksten küçük bir aparat ile bir miktar hücre örneği alınır. Alınan servikal mukus örneği gonore veya klamidya gibi cinsel yolla bulaşan hastalıkların tespit edilmesine yardımcı olabilir.

İki elle muayene

Jinekolojik muayene pozisyonunda doktor, eline eldiven takarak parmaklarını serviks içine sokarken diğer elini kasık bölgesine koyar. Elini göbeğine bastırarak ve parmaklarını vajinanızın etrafında hareket ettirerek, rahmin ve yumurtalıkların boyutunu, şeklini ve dokusunu anlayabilir ve hissedebilir. Bu alanda normal dışı bir büyüme, hassasiyet veya ağrı varsa tespit edilebilir.

Rektovajinal muayene

Doktor, bir parmağını hastanın rektumuna, bir parmağını da servikse sokar. Bu sayede doktorun, hastanın yumurtalıklarını ve rahim bağlarını değerlendirmesi mümkün olabilir. Bu muayene rutin jinekolojik muayenenin bir parçası değildir, doktor gerekli gördüğünde yapılır.

Rektovajinal muayeneden sonra hastaya, vajinal bölgeyi silmek için peçete verilir. Hasta kendini iyi hissettiğinde giyinebilir. Yapılan bazı testlerin sonuçları hemen alınabilirken, bazıları için birkaç gün ya da birkaç hafta beklemek gerekebilir.

Jinekolojik muayene sıklığı neye göre belirlenir?

• Uzmanlar her kadının düzenli olarak yılda bir kez jinekolojik muayene yaptırması gerektiği düşüncesindeler.
• Hamile kalmak isteyen kadın gebelik planlandığı dönemde jinekolojik muayene gerekir.
• Hamile kaldığında genellikle 2 hafta arayla muayene yapılır.
• Klamidya, vajinoz, trikomoniaz ve gibi enfeksiyonun varlığından şüphe edildiğinde jinekolojik muayene yapılır.
• Pelvik bölgede veya bel bölgesinde ağrı hissedildiğinde jinekolojik muayene yapılır.

Ultrason muayenesi

Ultrason muayenesi özellikle doğum öncesi bakımın bir parçasıdır. Hamilelikte çoğunlukla düzenli olarak ultrason çekilir. Ultrason muayenesi, rahmin ve varsa bebeğin görünümünü sunar.

Ultrasonda, rahmin bir görüntüsünü oluşturmak için ses dalgaları kullanılır. Genel sağlık durumunu kontrol etmek için de ultrason kullanılır. Ultrasonla rahimde, yumurtalıklarda ve boşluklarda genel olarak herhangi bir kist oluşumu veya herhangi bir sorun varlığı teşhis edilebilir. Eğer ultrasonda herhangi bir sağlık sorununu teşhis edilirse daha ileri testler gerekebilir. Bunların yanında gebelik durumunda ultrasonografik görüntüleme yöntemi, gebelik kontrolünün rutin bir parçası olarak yapılabilir.

Ultrasonun faydaları nelerdir?

• Ultrason genellikle ağrısızdır ve iğne, enjeksiyon veya kesi yapılmaz.
• Ultrasonda hastalar iyonlaştırıcı radyasyona maruz kalmadıkları için bu işlem X-ışınları ve CT taramaları gibi tanı yöntemlerine göre daha güvenlidir.
• Sağlık kuruluşu tarafından yönlendirildiği şekilde kullanılan ultrason muayenesinin bilinen zararlı bir etkisi yoktur.
• Röntgen ışınlarında iyi görünmeyen yumuşak dokular bile ultrasonda görüntülenebilir.
• Ultrason diğer pek çok yönteme göre daha kolay erişilebilen ucuz bir işlemdir.