Hematokrit; kandaki kırmızı kan hücrelerinin hacim olarak kanın ne kadarını oluşturduğunu belirtir. Hematokrit ya da HCT, yüzde ile ifade edilir. Örneğin, HCT’nin yüzde 25 olması demek, 100 ml kanda 25 ml kırmızı kan hücresi bulunduğu anlamına gelir.

Kırmızı kan hücreleri, sağlığınız açısından hayati bir öneme sahiptir. Kırmızı kan hücreleri, vücudunuzda çeşitli bölgelere oksijen ve besin taşımakla görevilir. Vücudunuzun sağlıklı kalması için yeterli miktarda kırmızı kan hücresine ihtiyacı vardır.

Doktorunuz çok fazla ya da çok az kan hücresine sahip olduğunuzu düşünüyorsa HCT testi yaptırmanızı isteyebilir.

Neden hematokrit testi yaptırmanız gerekir?

Hematokrit (HCT) testi ile doktorunuz bazı hastalıkların tanısını koymak ya da tedaviye vücudunuzun nasıl yanıt vereceğini görmek isteyebilir. HCT testi pek çok amaçla yapılabilmekle birlikte genelde şu durumlar için kullanılmaktadır:

• Anemi
• Lösemi
• Dehidrasyon
• Besin eksiklikleri

Doktorunuz tam kan sayımı (TKS) istediğinde bu testin içine HCT de dahil olacaktır. Tam kan sayımı içerisinde yer alan diğer testler hemoglobin ve retikülosit testleridir. Doktorunuz, kan testi sonucunuza bakarak kırmızı kan hücrelerini anlamak konusunda daha fazla bilgi sahibi olacaktır.

Genel sağlık kontrolünün bir parçası olarak da doktorunuz kan testi yaptırmanızı isteyebilir. Anemi ve polisitemi vera gibi rahatsızlıklarda da hematokrin seviyesine bakılması gerekebilir. Bu hastalıkların belirtilerini bilmeniz önemlidir.

Aneminin belirtileri şunlardır:

• Nefes darlığı
• Güçsüzlük ya da yorgunluk
• Ağrı kesici
• Baş dönmesi
• Soğuk el ve ayaklar
• Solgun cilt
• Göğüs ağrısı

Polisitemi vera belirtileri ise şu şekilde olmaktadır:

• Görmede bulanıklık ya da çift görme
• Nefes darlığı
• Baş ağrısı
• Kaşıntı
• Ciltte kızarıklıklar
• Yorgunluk
• Aşırı terleme

Hematokrit testi nasıl yapılır?

HCT testi için öncelikle kan alınması gerekir. Sonrasında bu kan örneği değerlendirilmek üzere laboratuvara gönderilir.

• Kan örneğinin alınması

Öncelikle hematokrit için kan örneği alınması gerekir. Bunun için parmağınızdan kan alınabileceği gibi kolunuzdaki bir damardan da alınabilir.

Hematokrit testi, tam kan sayımının bir parçası olarak yapılmaktadır. Bunun için genelde kolunuzun iç tarafından ya da elinizin üstünden kan alınır. Sonrasında cildiniz antiseptik ile temizlenir ve damarın şişmesi için kolunuza turnike bağlanır.

Kan almak için damara iğne sokulur ve kan biriktirilir. Sonrasında turnike kolunuzdan çıkarılır ve kanamanın durması için bandaj yapılır. Kan testi biraz rahatsız edici olabilmektedir. İğne, cildin altına girdiği zaman hafif bir acı hissedebilirsiniz. Bazı insanların ise kan gördüklerinde başı dönebilmekte ya da bayılabilmektedirler. Kan testinden sonra iğnenin girdiği yerde morluk görebilirsiniz ancak bu morluk birkaç gün içinde kaybolacaktır. Testin yapılması sadece birkaç sürdüğü için günün geri kalanında hayatınıza kaldığınız yerden devam edebilirsiniz. Kan örneği alındıktan sonra değerlendirilmek için laboratuvara gönderilecektir.

• Değerlendirme

Laboratuvarsa, kanınızdaki hematokrit santrijüf ile değerlendirilecektir. Santrifüj, yüksek hızla çalışan ve kanınızdaki bileşenlerin ayrılmasını sağlayan bir makinedir. Ayrıca laboratuvar uzmanı, kanınızın pıhtılaşmasını önlemek için antikoagülan kullanacaktır.

Test tüpü, santrifüjden alındığı zaman kanınızda üç katman bulunur:

– Kırmızı kan hücreleri

– Antikoagülan

– Plazma ya da kanınızdaki sıvı

Her bir bileşen tüpün farklı bir kısmında toplanır. Kırmızı kan hücreleri tüpün alt kısmına birikir. Sonrasında bu kırmızı kan hücrelerinin, toplam kanınızın ne kadarını oluşturduğuna bakılır.

Normal hematokrit seviyesi nedir?

Kan örneğini test eden laboratuvarların kendi değer aralıkları bulunabilir. Ancak cinsiyetinize ve yaşınıza göre belirlenmiş olan bazı aralıklar bulunmaktadır. Genel aralığın şu şeklide olduğu düşünülür:

• Yetişkin erkeklerde: Yüzde 38.8 ila yüzde 50
• Yetişkin kadınlarda: Yüzde 34.9 ila yüzde 44.5

15 yaşın altındaki çocuklar için belirlenen değerler farklılık gösterebilmektedir. Çünkü çocuklarda bu seviye yıldan yıla büyük farklılıklar gösterebilir. Testin yapılacağı laboratuvarda çocuğun yaşına göre değerlendirilme yapılması mümkün olacaktır.

Hematokrit seviyeniz çok düşük ya da çok yüksekse bu durum çeşitli sorunlara işaret ediyor olabilir.

Hematokrit seviyelerimin çok düşük olması ne anlama gelir?

Düşük hemakrotik seviyeleri aşağıdaki durumların belirtisi olabilir:

• Kemik iliği rahatsızlıkları
• Kronik inflamatuvar rahatsızlık
• Demir, folat ya da B12 gibi besinlerde eksiklikler
• İç kanama
• Hemolitik anemi
• Lösemi
• Lenfoma
• Böbrek yetmezliği
• Orak hücreli anemi

Hematokrit seviyelerimin çok yüksek olması ne anlama gelir?

Yüksek hematokrit seviyeleri aşağıdaki durumların belirtisi olabilir:

• Konjenital kalp rahatsızlığı
• Dehidrasyon
• Böbrek tümörü
• Akciğer rahatsızlıkları
• Polisitemi vera

Test yaptırmadan önce doktorunuzun daha önce kan transfüzyonu yapılıp yapılmadığını ya da gebe olup olmadığınızı bilmek isteyecektir. Gebelik, vücudunuzdaki sıvının artışına bağlı olarak kanınızdaki kan üre nitrojen seviyesinin azalmasına neden olabilir. Son zamanlarda yapılmış bir kan transfüzyonu da test sonuçlarınızın etkilenmesine neden olabilir. Yüksek rakımlı bir yerde yaşıyorsanız havadaki azalmış olan oksijene bağlı olarak hematokrit seviyelerinizin daha yüksek olmasına yol açabilir.

Doktorunuz tam kan sayımında yer alan diğer bilgilere bakarak hematokrit testi sonuçları ile karşılaştırıp tüm belirtilerinizi de göz önüne alarak tanı koyacaktır.

Hematokrit testinin riskleri nelerdir?

Hemarokrit testinin herhangi bir yan etkisi bulunmamaktadır. Kanın alındığı alanda kanama ya da zonklama hissedebilirsiniz. İğnenin girdiği alana birkaç dakikalık baskı uyguladığınız halde kanama durmuyorsa ve şişlik varsa doktorunuza haber vermelisiniz.

Düşük ya da yüksek hematokrit seviyeleri nasıl tedavi edilir?

Düşük ya da yüksek hematokrit seviyelerinin tedavisi altta yatan nedene bağlı olarak ve her bireyin sağlık durumu göz önüne alınarak gerçekleştirilir. Hematokrit seviyesinin çok az düşük ya da çok az yüksek olduğu bireylerde genelde tedavi uygulanmamaktadır. Ancak hematokrit seviyesi çok düşük olan hastalarda damar içi demir verilebilir, transfüzyon yapılabilir ya da kemik iliği tarafından kırmızı kan hücrelerinin üretilmesini teşvik etmek için hastaya ilaç verilebilir. Hematokrit seviyesi çok yüksek olan ve polisitemi vera gibi hastalığı olan hastalardan ise kan alınması gerekebilir.

Hangi tedavinin uygun olduğuna hastanın doktoru, hastayı kişisel olarak değerlendirerek karar vermelidir. Anormal seviyelerdeki hematokrit seviyelerinin genelde kişinin doktoru tarafından düzenli olarak kan testi ile takip edilmesi gerekir.