Folikül kisti, “iyi yumurtalık kisti” veya “fonksiyonel kist” olarak bilinmektedir. Yumurtalıkların üzerinde veya içinde gelişebilen sıvı dolu cep şeklinde oluşumlar olan folikül kistleri, çoğunlukla üreme çağındaki kadınlarda görülmektedir. Ergenlik dönemi öncesindeki kızlarda folikül kisti gelişme durumu ile nadiren karşılaşılmaktadır. Folikül kistleri postmenopoz dönemindeki kadınlarda ise hiç görülmez. Yani bir kadın menopoza girdikten sonra herhangi bir kist oluşmuşsa mutlaka yakından takip edilmelidir.

İyi huylu oldukları için folikül kistlerinin çoğu ağrısız ve zararsızdır, kanserli değildir ve kanser riski barındırmaz. Tespit edilen folikül kistleri genellikle birkaç adet kanamasının ardından kendiliğinden kaybolur. Zaten çoğu kadın folikül kisti olduğunu fark etmeyebilir. Çünkü folikül kistleri çok nadiren tıbbi yardım gerektiren komplikasyonlara neden olabilir.

Folikül kisti belirtileri nelerdir?

Folikül kistlerinin çoğu; ağrısız, zararsız olduğundan, bu iyi huylu kistler genellikle herhangi bir belirti oluşturmaz. Ancak folikül kistinin büyük olması veya patlaması durumunda;

• Alt karın bölgesinde ağrı, sızı,
• Alt batın bölgesinde basınç veya şişkinlik,
• Mide bulantısı, zaman zaman kusma,
• Göğüslerde hassasiyet ve dolgunluk hissi,
• Adet kanamalarının süresinde değişiklikler gibi şikayetler yaşanabilir.

Bir kadının alt karın bölgesinde keskin veya ani gelişen bir ağrı hissetmesi, özellikle de bunlara bulantı veya ateş eşlik etmesi durumlarında vakit kaybetmeden doktora gidilmeli ve tıbbi tedavi alınmalıdır. Folikül kistinin kopmuş olması veya daha ciddi bir durum oluşması halinde acil yardım gerekebilir. Folikül kistlerinde nadiren de olsa “torsiyon” denilen, kistin kendi etraflarında dönmesi durumu yaşanabiliyor. Bu durum risklidir ve ani gelişen, şiddetli karın ağrısı, ateş, kusma, baş dönmesi, halsizlik, güçsüzlük, nefes alıp vermede zorluk, hızlı nefes alma gibi şikayetler görülür. Bu tür bir durumda kist torsiyonu varsa acil tedavi gerekir.

Folikül kisti adet gecikmesine sebep olur mu?

Kadında folikül kisti varlığında yumurtlama gerçekleşmediği için bu kistler adet gecikmesine ve adette geçici bir düzensizliğe yol açmaktadır. Folikül kisti tanısı konan kadınların adet düzensizlikleri de bundan kaynaklanıyor olabilir.

Folikül kisti neden olur?

Folikül kistleri aslında normal adet dönemlerinin sonucu olarak gelişen doğal oluşumlardır. Üreme çağında olan, yumurtlama yetisi devam eden kadınların yumurtalıkları her ay kist benzeri foliküller geliştirmektedir. Bu foliküller östrojen ve progesteron adlı çok önemli kadınlık hormonlarını üretir ve yumurtalıkta da bir tane yumurta bırakır. Ancak folikülün patlamaması veya yumurtasını bırakmaması durumunda kendisi bir kist haline gelebilir. Zaman geçtikçe de bu kist büyümeye ve sıvı veya kanla dolmaya devam edebilir. Çoğunlukla zararsızdır ve birkaç adet dönemi sonunda kendiliğinden kaybolacaktır.

Folikül kisti için risk faktörleri nelerdir?

Folikül kisti, üreme çağındaki kadınlar arasında, ergenlik dönemi öncesindeki kızlara göre daha yaygın iken, menopoz sonrası kadınlarda ise hiç olmaz. Çünkü menopoza girdikten sonra yumurtlama olmaz.

Folikül kisti geliştirme riski yüksek olan kadınlar;

• Daha önceden yumurtalık kistleri olanlar,
• Adet kanamaları düzensiz olanlar,
• İlk adet kanaması 11 yaşında veya daha küçükken başlayanlar,
• Üremeye yardımcı olması için ilaç kullananlar,
• Hormon dengesizlikleri yaşayanlar,
• Vücudunda fazla yağ olanlar, özellikle göbek bölgesi yağlı olanlar,
• Çok stresli bir yaşamı olanlar şeklinde sıralanabilir.

Bunların tersi olarak da oral kontraseptifler veya doğum kontrol hapları kullanan kadınlarda folikül kisti gelişme riski daha düşüktür. Bu ilaçlar yumurtalıklarda bir folikül oluşturup yumurtlamasına izin vermez, bu bağlamda da folikül olmadan folikül kisti gelişmez.

Folikül kistinin hamileliği engeller mi?

İyi huylu kistler olan folikül kistleri ve hamilelik arasında sıkı bir ilişki vardır. Zira diğer fonksiyonel kistler gibi folikül kistleri de normal adet döngüsünde oluşur. Eğer bu kistler aşırı büyük değilse kısırlığa neden olmaz, gebe kalmaya engel teşkil etmez. Fonksiyonel kist oluşumu kadının üreme yetisi için gerekli işlevlerin normal olarak gerçekleştiğinin bir göstergesidir. Ancak çok büyük folikül kistleri yumurtalıklara ve fallop tüplerine olan kan akışını engelleyebiliyor, tüpleri tıkayarak geçici olarak hamile kalmayı engelleyebiliyor. Yani folikül kistinin gebeliği engelleyip engellemediği kistin boyutu ile ilgilidir ve geçici bir süre için söz konusu olabilir.

Bazı vakalarda üreme yetisinin geri kazanılması için cerrahi işlemle kistin çıkarılması gerekebilir. Bu tür bir durumda ameliyat genellikle karın duvarına açılan küçük bir kesiden girilerek laparoskopik olarak gerçekleştirilir. Bu işlem ile kist temizlendikten sonra, gebeliğin doğal yolla gerçekleşmesi beklenir. Ancak tedaviye rağmen gebeliğin oluşmadığı vakalarda üremeye yardımcı tekniklere başvurulur ve bu şekilde hamile kalma şansı yüksektir.

Folikül kisti nasıl teşhis edilir?

Çoğu folikül kisti, herhangi bir belirti göstermediğinden, doktora başvurulmaz ve teşhis de edilmez. Bazıları ise teşhis edilse bile tedavi edilmeden kendiliğinden kaybolur. Bazı vakalarda doktor, rutin bir fizik muayene sırasında folikül kistini teşhis edebilir. Kadının üreme çağında olması, sağlıklı olması ve herhangi bir şikayeti olmaması durumlarında doktor, muhtemelen kistin kendi kendine yok olmasını bekler. Bu süreçte kistin büyümediğinden emin olmak için rutin muayeneler ile takip yapılır. Bazen de vajinal ultrason veya başka testler gerekebilir.

Hastanın alt karın bölgesinde ağrı veya başka semptomlar şikayetiyle doktora başvurması durumunda bunun sebebini anlamak için pelvik muayene yapılabilir. Kadının yaşadığı şikayetlere ve tıbbi öyküsüne bağlı olarak, ultrason, CT veya MRI taramaları veya diğer testler yapılabilir.

Folikül kisti nasıl tedavi edilir?

Folikül kistinin tespit edilmesi, ancak herhangi bir şikayet yaratmıyor olması durumunda doktor hiçbir müdahale yapmayabilir. Zira çoğu zaman bu kistler kendiliğinden çözülür ve doktor rutin muayene ile kistin durumunu izleyebilir. Bu süreçte kistin büyümediğinden emin olmak için pelvik bir ultrason da yapılabilir.

Hastanın ağrıya neden olacak kadar büyüyen veya fallop tüplerine veya yumurtalıklara kan akışını engelleyen bir folikül kisti geliştirmesi durumunda ise doktor ameliyat önerebilir. Bununla birlikte menopoza girdikten sonra herhangi bir kist tespit edilmesi durumunda kesinlikle cerrahi müdahale yapılır.

Cerrahi işlemle kistlerin alınmasının ardından daha sonra da hastanın kist geliştirmesini önlemeye yardımcı olmak için, doktor hormon seviyelerini dengeleyici ilaçlar da verebilir.

Hangi durumlarda folikül kistine cerrahi müdahale gerekir?

• Hastanın şikayetleri varsa ve bunlar artıyorsa,
• Kist büyük boyutta ise veya zaman içinde büyüdüğü görülüyorsa,
• Kistin fonksiyonel bir kist olmadığı düşünülüyorsa,
• 2- 3 kez adet kanaması olduğu halde kist kendiliğinden kaybolmadıysa cerrahi işlemle kistin alınması gerekir.

Folikül kisti tekrarlar mı?

Folikül kistleri, üreme çağındaki kadınların çoğunda zaman zaman ortaya çıkan ve çoğunlukla herhangi bir belirti vermeden kendiliğinden kaybolan kistlerdir. Bu bakımdan özellikle yumurtlama dönemindeki kadınlarda adet ile görülebilen folikül kistleri adet döngüsü ile ilgili olduğundan tekrar oluşabilir ve yine kendiliğinden kaybolabilir. Bu kistler çoğunlukla kendiliğinden kaybolduğu için zararsızdır ve herhangi bir şikayete yol açamadığı sürece oluştuğunu ya da kaybolup, yeniden meydana geldiğini hasta çoğunlukla fark etmez. Bu bağlamda folikül kistinin tekrarlayıp tekrarlamadığını öğrenmek için doktora rutin muayeneye gidiyor olmak ve folikül kisti geçmişinden bahsetmek gerekir.