Azalmış yumurta rezervi, üreme çağındaki bir kadının kendi yaş grubundaki diğer kadınlara kıyasla daha az sayıda yumurta kesesinin olması olarak ifade edilebilir (1). Günümüzde özellikle yaşam koşulları ve kadının çalışma hayatındaki yerinin artmasına bağlı olarak çocuk doğurma yaşının ileri yaşlara ertelenmesi azalmış yumurtalık rezervli hastalar ile daha fazla karşılaşılmasına yol açmaktadır. Yumurtalık rezervinin durumu tüp bebek tedavilerinde oldukça önemli rol oynamaktadır. 2011 yılında Avrupa Üreme Tıbbı Derneği düşük yumurtalık yanıtını tanımlamıştır (2). Buna göre:
1- Belirli yaşın üzerindeki anne adayları (≥ 40 yaş) veya kötü yumurtalık cevabı için herhangi bir risk faktörü (kanser nedeniyle ilaç tedavisi, ışın tedavisi, yumurtalık ameliyatı, vs.) varlığı,
2- Daha önceden yapılan tüp bebek tedavisi sonrası 3’den az yumurta elde edilmiş olması
3- Azalmış yumurtalık rezerv testi varlığı (Ultrasonografide bakılan yumurta kesesi sayısının 5-7’nin altında olması ve/veya kanda bakılan yumurta rezerv testinin düşük değerlerde olması (Anti Mülleryan Hormon < 1.2 ng/mL)).
Yumurtalık Rezervi Neden Azalır?
Her kız bebek belli bir sayıda yumurta rezervi ile doğar. Ergenliğe girişle birlikte genç kızlar her ay yumurtlar ve yaş ilerledikçe de yumurta rezervi hızla azalır fakat azalma hızı her hastada farklı ivmeye sahiptir. Bu durum iki farklı şekilde açıklanabilir:
1- Ana rahmindeki bırakılan folikül mirasının az olması
2- Çeşitli sebepler ile yumurtalık kaybının hızlı olması ile açıklanabilmektedir (3).
Azalmış yumurta rezervi riski taşıyabilecek hastalar;
- 35 yaş üstü hastalar
- Ailesinde erken menapoz öyküsü
- Geçirilmiş yumurtalık veya kist ameliyatları,
- Çikolata kistleri
- Kanser nedenli ilaç veya ışın tedavisi öyküsü
- Sigara ve alkol gibi zararlı alışkanlıkların olması
- Kadının fazla kilolu olması
- Frajil X sendromu, mozaik turner sendromu gibi birtakım genetik hastalıkların varlığı.
Ergenlik çağındaki kadınlarda 400000 olan yumurta kesesi yaklaşık 30 yıllık üreme dönemi boyunca giderek azalarak 1000 civarına düşer ve ardından menopozal dönem başlamaktadır. Günümüz modern tıbbı yumurta kesesinin gelişim sürecinin adet sonrası 15-20 günlük kısmına müdahale edebilen ilaçlara ve bilgilere sahipken PRP tedavisi ile yeni bir çığır açılmıştır. Pıhtılaşma hücrelerinden zengin plazma (PRP), damardan kan alınması yoluyla elde edilen kanın santrifüj edilmesi sonrasında elde edilen serum konsantrasyonudur (4). PRP’de bulunan hücre büyüme faktörleri ile yumurtalıklarda kalan hücreler uyarılmakta ve farklılaşması için gerekli koşullar sağlanmaktadır (5). PRP ihtiva ettiği 800’den fazla tipte protein molekülü, hormon ve büyüme faktörü ile yumurtalıklarda damarlanma artışı yaparak kan akımını arttır ve yumurtalık hücrelerinden yumurtaların uyarılmasını tetikler (6).
Kadın hastalıkları alanında yumurtalıklara yönelik PRP uygulaması ile ilgili olarak tıp alanında yapılan bir araştırmada yumurtalık yanıtı zayıf olan hastaların yaklaşık % 38.5’inde, yumurtalık içine yapılan PRP enjeksiyonundan sonra yumurta sayısı artmışken, yaklaşık % 20’si kendiliğinden gebe kalabilmiştir (7).
Literatür
1. Practice Committee of the American Society for Reproductive Medicine. Testing and interpreting measures of ovarian reserve: a committee opinion. Fertil Steril 2015;103:9-17
2. Ferraretti AP, La Marca A, Fauser BCJM, et al. ESHRE consensus on the definition of ‘poor response’ to ovarian stimulation for in vitro fertilization: the Bologna criteria. Hum Reprod 2011;26:1616-24.
3. Richardson MC, Guo M, Fauser BC, Macklon NS. Environmental and developmental origins of ovarian reserve. HumReprod Update 2014; 20(3):353-69.
4. Dhurat R, Sukesh M. Principles and Methods of Preparation of Platelet-Rich Plasma: A Review and Author’s Perspective. J Cutan Aesthet Surg. 2014 Oct-Dec;7(4):189-97.
5. Pantos K, Nitsos N, Kokkali G, Vaxevanoglou T, Markomichali C, Pantou A, Grammatis M, Lazaros L, Sfakianoudis K Ovarian rejuvenation and folliculogenesis reactivation in peri-menopausal women after autologous platelet-rich plasma treatment. In: Abstracts, ESHRE 32nd Annual Meeting (2016) pp 3–6.
6. Sills ES, Rickers NS, Li X, Palermo GD (2018) First data on in vitro fertilization and blastocyst formation after intraovarian injection of calcium gluconate-activated autologous platelet rich plasma. Gynecol Endocrinol 34:1–5.
7. Farimani M, Heshmati S, Poorolajal J Bahmanzadeh M. A report on three live births in women with poor ovarian response following intra-ovarian injection of platelet-rich plasma (PRP). Mol Biol Rep. 2019 Apr;46(2):1611-1616. doi: 10.1007/s11033-019-04609-w. Epub 2019 Feb 5.
