Kadınlarda yumurtlamanın ve üreme yetisinin devam ettiğinin en önemli göstergelerinden birisi adet kanamasının düzenli olarak gerçekleşiyor olmasıdır. Genç kızlar ergenliğe girdikten menopoza kadar üreme çağı içindedir ve ortalama her ay adet kanaması olması beklenir. Normal şartlar altında sağlıklı her kadının zaman zaman adet kanamasının birkaç gün gecikmesi “normal” olarak kabul edilir. Ancak adet kanamasının 1 hafta ve daha uzun süreli gecikmesi ise sıra dışı bir durumun varlığına, bir sorun olabileceğine işarettir. Adet kanaması 1 hafta ya da daha uzun süre geciken kadın, korumasız cinsel ilişki yaşıyorsa gebe olabilir ya da adet kanamasını geciktirici etki gösteren bir sağlık sorunu olabilir. Çünkü adet kanaması sadece gebelikten değil, başka nedenlerden de kaynaklanıyor olabilir. Adet kanamalarının ilk başladığı dönemlerde ve menopoza giriş dönemlerinde adet gecikmesi yaşanması normal karşılanırken, bu dönemlerin dışında adet gecikmelerinin sebeplerini öğrenmek gereken tedaviyi almak gerekir.

Adet gecikmesi kaç gün olur?

Adet kanaması başladıktan sonraki ilk birkaç yıl boyunca hormonlar dengelenmeye çalıştığı için bu süreçte adet kanaması gecikebilir ya da beklenenden daha erken olabilir. Menopoz dönemi, yani yumurtlamanın bitmesi genelde 45 -55 yaşları arasında başlar. Vücut bu menopoza geçiş aşamasında da yine hormonsal dengesizliklerden dolayı normal adet döngüsü düzensiz olabilir. Sağlıklı bir kadında üreme çağında adet döngüsü 21 – 35 gün aralıklarla gerçekleşir. Adet gecikmesi ise adet kanamasının her ay farklı zamanlarda olması durumudur. Yani adet kanamasının beklenen tarihten 1 – 2 gün değil, 1 hafta veya daha fazla geç olması “adet gecikmesi” olarak ifade edilir. Bir kadının 1 yıl içinde 2- 3 kez adet gecikmesi yaşaması normalken, daha fazla sayıda adet gecikmesi normal değildir.

Adet gecikmesi neden olur?

• Gebelik

Üreme çağındaki bir kadının aktif bir cinsel yaşamı varsa, korumasız cinsel ilişkiye giriyorsa gebe kalması muhtemeldir ve adet gecikmesi durumunda gebelikten şüphe edilir. Aktif cinsel hayatı olan ve korumasız cinsel ilişkiye giren kadınlar çoğu zaman 6 ay- 1 yıl içinde gebe kalabilir. Bu durumdaki bir kadın adet gecikmesi yaşadığında muhtemelen hamiledir, hamilelik yoksa da adet gecikmesine yol açan bir sorun vardır. Kadının adeti 1 hafta – 10 gün geciktiğinde gebelik testi uygulamak ve gebelik olup olmadığını öğrenmek gerekir. Eğer gebelik olmadığı halde adet gecikmişse de doktora başvurup adet gecikmesine yol açan sebebi öğrenmek, gerekiyorsa tedavi olmak önerilir.

• Stres

Stres, hem duygusal hem de fiziksel etkileri olan olumsuz koşullar yaratmaktadır. Stresli günlerde kişinin hormonal dengesi bozulabilir. Hormonların salgılanma düzeyleri değiştiğinde adet kanamalarının da düzeni bozulabiliyor. Çünkü adet kanaması yumurtlamanın, yumurtlama da hormon salgılanma düzeylerinin bir sonucu olarak gerçekleşir. Hormonlardaki stresten kaynaklı dengesizlikler adetin gecikmesine yol açabiliyor. Bu bağlamda kadının yaşadığı ağır stres zamanla hastalık, ani kilo alma veya kaybı gibi sorunlara da sebep olabiliyor.

• Aşırı zayıf olma

Kadınların olması gerekenden çok daha zayıf olması, hormonlarda dengesizliklere sebep olabilir. Anoreksiya veya bulimia gibi yeme bozukluğu olan kadınlar çok fazla kilo kaybettiğinden sıklıkla adet gecikmesi ve adet düzensizliği yaşayabilir. Bu bakımdan herkes tüm vücut sağlığı için “normal” olarak kabul edilen kiloda olmalılar. Boyuna göre ideal kilosunun % 10 altı bir ağırlığa sahip olan kadınlarda, vücudun çalışma biçimi değişir ve yumurtlama fonksiyonu da durabilir.

• Aşırı kilolu olma (obezite)

Tıpkı düşük vücut ağırlığı  gibi aşırı kilolu olmak da vücutta hormonsal değişikliğe neden olabilir. Aşırı kilolu, kadınların adet kanamaları düzenli ve beklenen aralıklarla olmaz. Bu tür bir durumda doktora başvurmak, doktorun önereceği diyet ve egzersiz programı uygulamak önerilir. Bu şekilde ideal kiloya kavuşup adet kanamalarını düzene sokmak mümkün olabilir.

• Polikistik over sendromu (PCOS)

Polikistik Over Sendromu (PCOS) kadının yumurtalıklarında çok sayıda kist oluşması durumudur. Polikistik over sendromunda, vücutta erkek hormonu olan androjen çok fazla üretilir. Bu şekilde yaşanan hormon dengesizliği yumurtalıklarda çok sayıda kist oluşmasına sebep olur. Yumurtalıktaki kistler, yumurtlama fonksiyonunu düzensiz hale getirir ya da durdurabilir. Çünkü kistler, hormonsal dengesizliğe yol açabilir. Polikistik over sendromunun yol açtığı şikayetleri hafifletmek için doğum kontrolü hapları ya da başka ilaçlar kullanıldığında adet kanaması da düzene girebilir.

• Doğum kontrol hapları

Gebe kalmayı önlemek için kullanılan doğum kontrol hapları, yumurtlamayı önleyici östrojen ve progestin hormonlarını içermektedir. Bir kadının uzun süre düzenli olarak doğum kontrol hapı kullanması adet döngüsünü değiştirir, dengesizleştirir. Bu hapları kullanmayı bıraktıktan sonra da yaklaşık 6 ay adet döngüsü dengesiz seyreder, sonrasında normale döner. Bu sebeple doğum kontrolü için kullanılan gebelik önleyici ilaçlar adet gecikmesine yol açabilir.

• Kronik hastalıklar

Kronik hastalıklar, vücudun tüm döngüsünü, metabolizmanın işleyişini değiştirebilir. Bu bağlamda diyabet ve çölyak hastalığı gibi kronik hastalıklar adet döngüsünü de etkiler. Hormonsal değişiklikler, kan şekerindeki değişikliklerle ilişkilidir. Kan şekerinin kontrol altına alınamaması adet kanamalarında düzensizliğe ve adet gecikmesine neden olabilir. Aynı bağlamda çölyak hastalığı da vücudun önemli besin maddelerini almasını engelleyebilir. Çünkü çölyak hastalığında ince bağırsakta hasara sebep olan iltihap vardır ve hormon dengesi, adet düzeni bozulur.

• Erken menopoz

Menopoz, kadının yumurtlama fonksiyonunun bitmiş olması, üreme çağının bitmesi, gebe kalma ihtimalinin de ortadan kalkmasıdır. Adet kanaması, hatta düzenli adet kanaması ise kadının gebe kalabileceğinin, üreme yeteneğinin bir göstergesidir. Bu bağlamda menopoza giren bir kadın, yumurtlamadığı için adet görmez. Menopoza girme yaşı çoğunlukla 45-55 yaş arasında değişirken, bir kadının 40 yaş civarında veya daha erken dönemde menopoz semptomları yaşaması erken menopoza işarettir. Böyle bir durumda kadının, yumurtlama yeteneğinin zayıflamıştır ve adet gecikmesi yaşanır.

• Tiroid sorunları

Tiroit bezinin fonksiyonları, salgıladığı hormon herkes için hayati önem taşır. Bu bakımdan tiroit bezinin fazla veya eksik çalışması da adet kanamalarının gecikmesine, düzensiz adet kanamalarına sebep olur. Tiroit bezi, metabolizmayı ve pek çok vücut işlevini düzenler, etkiler. Bu sebeple de tiroit hormonunun gereğinden az ya da çok salgılanması hormon seviyelerini etkileyerek adet düzenini değiştirebilir. Bu tür bir durumda ilaç tedavisi ile tiroit hormonu dengelenerek adet döngüsü de normale dönebilir.

Adet gecikmesi için ne zaman doktora başvurulmalı?

Adet gecikmesinin tedavisinde buna sebep olan etkenin ortadan kaldırılması önem taşımaktadır. Aktif cinsel hayatı olan ve korumasız cinsel ilişki yaşayan kadının, adetinin 1 hafta – 10 gün gecikmesi durumunda gebelikten şüphe edilir ve test yaptırılır. Gebelik yoksa adet gecikmesinin sebebini öğrenmek için doktora başvurmak, bunun nedenini tespit etmek ve en uygun tedavi ile adetin düzelmesini sağlamak gerekir. Adet gecikmesine sebep olan faktör belirlendiğinde uygulanan tedavi sayesinde adet kanaması normla düzenine girecek, düzenli yumurtlama mümkün olacaktır. Düzenli seyreden adet kanamaları da yumurtlama düzeninin, gebe kalabilme yetisinin devam ettiğinin göstergesi olduğundan vakit kaybetmeden sorunun ortadan kaldırılması önemlidir.